Gisteren plaatste ik op LinkedIn een artikel over de Unilevertaks van GroenLinks. In twee zinnen samengevat: het voorstel dat nu gedaan is deugt op technisch niveau niet. Toch moeten fiscalisten het voorstel serieus nemen omdat het een indicator is van wezenlijke onvrede bij het publiek. Verder noemde ik het voorstel “een provocatie” a la de Provo’s. Dat laatste is een compliment – maar dat hoef ik in linkse kringen niet uit te leggen – gezien Provo één van de belangrijkste actiegroepen is in de Nederlandse geschiedenis.

Trouwe lezers van deze blog weten dat wij aan de progressieve kant van het fiscale spectrum zitten. Onze missie is om een bijdrage te leveren aan het debat dat al enkele jaren binnen de belastingsector speelt over de belastingheffing van multinationals. Dit doen we met wisselend succes, maar goed: iemand moet het doen. Eén van de dingen waar wij ons al jaren hard voor maken, is een “robuust dialoog” over belastingen. Het gaat dan om een breed gesprek tussen, en over, de actoren van het maatschappelijk belastingdebat. Denk aan bedrijven, politici, de belastingsector, de belastinglobby, de fiscale wetenschap, ngo’s en de media. Doel is het herstel van publiek vertrouwen en daarmee de stabiliteit in het belastingrecht. De kloof tussen de gevestigde fiscale orde en burgers moet verdwijnen, met een sleutelrol voor fiscale ethiek.

Vanzelfsprekend stond Artikel104.nl zelf boven alle kritiek verheven. Althans, dat dachten we, naar nu blijkt ten onrechte. We kregen namelijk een lange, nogal kritische reactie van een niet-fiscale lezer. Omdat ik mij be-slis-t niet aangevallen of miskend voel, heb ik deze reactie in overleg met de auteur integraal opgenomen en voorzien van wat commentaar. Ik ben blij met deze kans om de materie wat nader uit te werken.

Lezersreactie van Paul-Luuk:

“Als totale buitenstaander, zonder kennis van belastingwetten buiten de belastingen waar ik zelf mee in aanraking kom als burger, kan ik misschien toelichten wat “het publiek” waar je het over hebt nou denkt. Wat wij zien is dat er ontzettend veel internationale bedrijven in Nederland zijn gevestigd, maar geen enkele vacature uitzetten. In plaats daarvan hebben ze ergens een brievenbus, en that’s it, heel artificieel dus. Buitenlandse collega’s kijken naar Nederland zoals Nederlanders kijken naar de Cayman’s: een paradijs om belasting te ontduiken. Een beeld waar ik mij voor schaam. Kritiek vanuit bedrijven op wetten die bedrijven raken, daar schrikt uiteraard niemand van, en vindt ik ook lastig om serieus te nemen. Belastingverhoging voor burgers vinden we ook niet leuk, maar kan zeker wel voordelen hebben. Het feit dat letterlijk alle wetsvoorstellen m.b.t belasting vanuit linkse partijen worden belachelijk gemaakt, zoals in dit artikel, getuigt er juist van dat dit blijkbaar een politieke mening is, niet een mening op basis van expertise. En tenslotte zien we de miljardensteun aan KLM en lijkt het duidelijk: rechtse partijen geven meer om grote bedrijven dan om burgers, dus daar hoeven we geen regulatie te verwachten.

Nog een extra kanttekening: in deze column lees ik, tussen de regels door, dat “het Nederlandse vestigingsklimaat” het belangrijkste doel zou moeten zijn van belastingwetgeving. Dit klinkt mij als de Amerikaanse “trickle down” logica. Voor mij, en voor veel linkse partijen, zou het belastingstelsel zo in elkaar moeten zitten, dat bedrijven zoveel kunnen bijdragen als ze maximaal aankunnen, zo lang dit nog steeds voor economische groei zorgt. Want die belastingen kunnen we vervolgens gebruiken om ons land, en in internationale context: onze wereld, beter te maken voor mensen, niet voor bedrijven. Dat we constant horen “waag het niet om iets in te voeren wat slecht is voor bedrijven, want dan vertrekken ze”, dat voelt voor mij als de échte gijzeling die hier plaats vindt, niet de gijzeling van multinationals waar je het over hebt.”

Commentaar van Anna Gunn

In deze lezersreactie worden allerlei punten gemaakt waar ik het mee eens ben. Die ga ik niet allemaal bespreken.

Wat ik vooral interessant vind, is de gedachte dat fiscalisten constant linkse dingen “belachelijk maken” en dat die feit als zodanig het publieke vertrouwen ondermijnt. Als Artikel104.nl in de context van meer openheid door de belastingsector, de draak steekt met een linkse politieke partij, dat zou dat – zo begrijp ik de lezer – als zodanig slecht zijn voor het vertrouwen in de maatschappij. Ik geloof best dat dit klopt, maar aan wie ligt dit? Is het de redactie? Of toch de lezer die misschien gehaast was, of de wereld ziet door de lens van de eigen vooroordelen? Het kan eveneens zijn dat de lezer niet uit het fiscale wereldje komt en om die reden op een achterstand staat (dit was het geval bij de voorliggende lezersreactie). Hoe dan ook zal ik hier voortaan iets meer rekening mee houden. Niemand zit te wachten op misverstanden.

Wat het belachelijk maken betreft: het klopt, achter de fiscale schermen staan linkse politici en hun voorstellen inderdaad niet in hoog aanzien. Hier zijn verschillende redenen voor. Er is echter een verschil tussen goed onderbouwde kritiek en het gratuit weghonen van andermans standpunt. Ik zeg zeker niet dat de vakgenoten zich altijd tot het eerste beperken, maar zie: het ridiculiseren gebeurt ook aan de andere kant van het debat. Ik heb ngo’ers bijvoorbeeld heel onaardige dingen horen zeggen over fiscalisten, onder meer in relatie tot dubbele petten. In het publieke debat hoort een mate van ‘belachelijk maken’ er gewoon bij. Wat Artikel104.nl betreft: wij zijn voorstander van satire, humor en overdrijving om een punt te maken. Dit is altijd functioneel. Door de gebreken van de Unilevertaks uitvergroot te contrasteren met het belang ervan, onderlijnen we de ernst van het op te lossen probleem (zijnde: het gebrek aan publiek vertrouwen). En ja, ik weet dat je een grap nooit moet uitleggen maar dit is niet de eerste keer dat we worden aangevallen door iemand met wie we het in essentie eens zijn (vgl. de ervaring met de gele vestjes).

Technisch kritiek is legitiem (los van wie het uit)

In het specifieke geval van de Unilevertaks is het op technisch niveau – nogmaals: technisch niveau – makkelijk schieten. Er zijn meerdere stukken waarin de huidige vaktechnische analyse is uitgewerkt, dus op deze basis en vanuit mijn inmiddels ruime professionele ervaring in de belastingsector, en vanuit de wetenschap dat ik 100% onafhankelijk ben, durf ik de stelling aan dat de Unilevertaks een slecht voorstel is. Vanuit technisch optiek. Dit is geen politieke mening. Voor mijn inschatting over de technische kwaliteit van een voorstel zijn mijn politieke voorkeuren niet relevant. Niet dat het uitmaakt, maar de suggestie dat Artikel104.nl louter negatief is over linkse fiscale voorstellen, is echt onjuist. Sterker nog, in de afgelopen jaren hebben wij ons in dit verband positief-kritisch geuit over zo’n beetje elk links plan: meer transparantie, publicatie van rulings, streng aanpakken staatssteun, behoud dividendbelasting, afschaffen brievenbussen, aanpakken belastingparadijzen, etc. Daarnaast hebben wij veel aandacht besteed aan fiscale ethiek en aan andere progressieve thema’s, zoals diversiteit binnen de belastingsector en de problematiek van dubbele petten. Ik heb in de nationale media gepleit voor het stellen van voorwaarden aan fiscale coronasteun. We hebben zelfs een keer geopperd om de fiscale aftrek van vervuilende schaliegaskosten bij de vennootschapsbelasting te beperken. Rechts zou ik dit alles niet willen noemen. Het doel van de Unilevertaks is best sympathiek. De wijze waarop dit doel wordt nagestreefd niet.

Wat ik voorts wil benadrukken, is dat de technische kwaliteit ook bij een sympathiek belastingvoorstel cruciaal is. Als de Unilevertaks in de huidige vorm zou worden ingevoerd, is het wachten op de procedures voor de (nationale en EU) rechter. Mijn inschatting is dat Belastingdienst deze procedures zou verliezen, maar pas na jaren van kostbaar gesteggel en juridisch gedoe. Dat laatste is fijn voor advocaten en fiscalisten, maar niet voor de staatskas, de rechtszekerheid en – ik noem het toch even – het vestigingsklimaat. Als betrekkelijk linkse burger wil ik wet- en regelgeving die gewoon werkt. Dit is niet teveel gevraagd.

Afsluiting

Tot slot, op alle actoren in het belastingdebat is kritiek mogelijk. Ja, zelfs op Artikel104.nl. Deze lezersbrief geeft aanleiding om voortaan wat duidelijker te zijn op bepaalde punten. Anderzijds zou ik mijn ‘boze’ linkse lezers willen verzoeken om stukken iets beter te lezen en om ons zo nodig het voordeel van de twijfel te geven. Niet elke fiscalist is namelijk rechts. Soms zijn de zaken alleen complexer dan ze op het eerste gezicht lijken.

***

Op de foto: ‘Zombie walk’ tijdens Occupy Wallstreet. Deelnemers verkleden zich als consument-zombies, die langzaam en griezelig door de stad lopen (o.a. winkelstraten). Een provo-esque actie in de 21e eeuw!