“Mag Zelensky nog herinnerd worden aan de Pandora Papers?” vroeg Volkskrant-columnist Peter de Waard zich eerder deze week af. Het antwoord is nee, maar alleen omdat de beste man momenteel iets beters te doen heeft.

Wij gewone Nederlanders, lekker veilig verscholen achter Polen en Duitsland, mogen er daarentegen weldegelijk aan herinnerd worden. Maar niet om de reden die een cyniscus zou aanvoeren. De makkelijke verklaring (en een goede reden om de doos van Pandora voorlopig even te sluiten) is dat Zelensky inderdaad een boef is, maar dat ook een boef een dappere, slimme leider kan zijn met het charisma van rockster en een ruggentraat van eersteklas titanium.

Als ik geloofde dat Zelensky in de gevangenis thuishoort zou ik dit stuk, gegeven de huidige situatie, niet op Artikel104.nl zetten.

Maar er is ook een andere lezing, namelijk het gebruik van brievenbussen in dit geval legitiem is. Dus niet bedoeld om belasting te ontwijken, activa te verstoppen of gelden weg te sluizen, maar als noodzakelijke juridische beschermingsconstructie. Is dit wat er bij Zelensky gebeurd is? Het zou zomaar kunnen. Laat echter duidelijk zijn: wij (althans, ik) weten niet wat hier precies gespeeld heeft. Juist daarom moeten wij soms voorzichtig zijn met de conclusies die wij op basis van de Papers trekken. Ik realiseer me dat dit een ‘gevaarlijke’ opvatting is. Het zou een argument kunnen geven aan echte dictators en criminelen tegen elke kritiek over het gebruik van brievenbussen. Zeg maar moreel witwassen waardoor de kritische terreinwinst bij het ter discussie stellen van belastingontwijking, geschaad zou kunnen worden. En dat is ook niet de bedoeling.

Enfin, hierna mijn email hierover.

***

Geachte… , 

Eerder deze week schreef u een column over Zelensky en de Pandora Papers. 

Ik ben docent belastingrecht aan de Universiteit Leiden. Toevallig heb ik twee weken terug precies dit thema tijdens een college voorgelegd aan mijn studenten, bij een college over Fiscale Ethiek. Deze thematiek wordt dus al op ten minste een universiteit besproken.

Ik heb erbij verteld dat Zelensky in de Papers stond, maar dat er ook een verklaring hiervoor gegeven is: het voorkomen van onteigening door corrupte (pro Russische) partijen. Deze verklaring is enkele maanden voor de oorlog gegeven. Mijn bron is Al Jazeera (volgens mij betrouwbaar) en France24.

Hoewel ik de verklaring plausibel en legitiem vind, ben ik niet bekend met de details. Hoe de vork exact in de steel zit, weten we niet. Klopt de verklaring? Of is dit de betere beeldvorming? Ik wijs de studenten dan ook meteen op de problematiek van fake news, etc. Een hard moreel oordeel zou ik hier niet willen vellen. 

Wat ik wel weet is dat het Zelensky-geval ons iets zegt over de omgang met de Pandora Papers. Dat iemand een offshore vennootschap heeft is kennelijk niet altijd het hele verhaal. Hiermee wil ik niemand vrij pleiten – er zitten echt hele vieze dingen in de Papers, en het is heel goed dat deze aan het licht komen – maar dit zet ons aan het denken.

Volledigheidshalve: in hetzelfde college stond onder andere ook een enorme foto van Daphne Caruana Galizia op een slide. Dit om het belangrijke werk van het ICIJ kracht bij te zetten. Er is zeker geen sprake van Papers-bashen. Wel probeer ik de volgende generatie fiscalisten kritisch op te leiden.

Groet,

Anna Gunn

VERVOLG!

***

Zie ook: Forbes
Zie ook: The Guardian
Zie ook: ICIJ
Zie ook: OCCRP

Foto door Shaun Martin via Flickr.com – Creative Commons licentie.