Onlangs publiceerde ik een stuk in het Nederlands Tijdschrift voor Fiscaal Recht (NTFR) over de coronamaatregels (meer specifiek: de afschaffing van de BIK). In dit stuk is ook een overweging over woekwinsten uit mondkapjesdeals).

Het NTFR heeft het stuk opengesteld (hier). Hieronder alvast een voorproefje:

Staatssteun en woekerwinsten: verplichte terugvordering?

Nu de terrassen weer open zijn en veel mensen een prik hebben gehad, is het grote reflecteren op de coronaperiode begonnen. Het bedrijf Booking.com gaat – om een voorbeeld te geven – coronasteun terugbetalen, na publieke verontwaardiging over miljoenenbonussen voor de top van het bedrijf en ontslagen op de werkvloer, na een eerdere ontslagronde binnen het bedrijf. Daarnaast speelt ten tijde van het schrijven van dit commentaar een publiek debat over ondernemingen die ‘woekerwinsten’ behaalden bij overheidscontracten voor medische hulpmiddelen (mondkapjes). Het zou interessant zijn om deze afspraken door een staatssteunbril te bekijken. Het aangaan van contracten door de overheid is namelijk aan regels gebonden. Als de overheid zich onzakelijk opstelt of aanbestedingsregels negeert, kan sprake zijn van onrechtmatige staatssteun. Het kan gaan om aspecten als de prijs, (voor)financiering, garanties en de omgang met risico’s.

Deze materie is zeker niet makkelijk, en voorzichtigheid is daarom geboden. Feit blijft dat het voor staatssteun niet uitmaakt dat ‘de ondernemer altijd transparant was tegenover de overheid’, of dat ‘de afspraak civielrechtelijk goed in elkaar steekt’. Bij staatssteun gaat het niet om de toevallige vormgeving van een maatregel, maar om hetgeen ‘onder aan de streep’ gebeurt. Indien aan een individuele ondernemer (ogenschijnlijk) een voordeel uit staatsmiddelen is toegekend, is het zaak om kritisch naar de toepassing van art. 107 en 108 VWEU te kijken. Mocht sprake zijn van onrechtmatige staatssteun, dan is de lidstaat onder omstandigheden verplicht om de steun terug te vorderen van de ontvanger (inclusief samengestelde rente). In een dergelijk geval bieden de mededingingsregels een oplossing om oneerlijke concurrentie tegen te gaan. Het is een geruststellende gedachte.

Mocht de overheid (per abuis) een selectief voordeel hebben toegekend door een niet-zakelijke afspraak aan te gaan, dan is de geruststellende gedachte dat de mededingingsregels soms een mogelijkheid bieden om de oneerlijke concurrentie tegen te gaan.

***

Foto: dit handgemaakte masker heeft de draagster zonder tussenkomst van de Staat verkregen.