De dividendmemo’s: het debakel zet zich voort! Het voorlopig hoogtepunt is uiteraard het 8 uur-durend Kamerdebat (25 april 2018), dat gepaard ging met enorme publieke verontwaardiging en ditto woede. Volgens Trouw hebben Rutte & Co deze confrontatie overleefd; maar dat dit alles een staartje krijgt, is evident. Bij Artikel104.nl zijn we vooral geboeid door de raadgevende rol, die in 2017 aan het licht kwam, van de “diepste vezels” van de premier. Nu de ambtelijke top genegeerd is, moeten we de vezelverklaring serieus nemen. Dit werpt tal van vragen op, die ik, met het oog op de ruimte en de goede smaak, onbesproken laat.

Er wordt momenteel veel gepraat over de politieke repercussies van het “memodrama”. Jokken en/of extreme incompetentie – want daarover gaat het nu – moeten consequenties hebben. Volgens de website Is er een VVD’er opgestapt? (hier) is het toch alweer bijna twee weken sinds de porno-VVD’er uit Almere het veld moest ruimen. Statistisch gezien is het weer tijd voor een rollende kop. Hoewel Rutte er nu nog met de schrik vanaf komt, vraag ik me af voor hoe lang. Men moet toch inzien dat de dividendcircus niet past onder het kopje Normaal. Doen.?

Enkele dagen geleden schreef ik dat dividend gerelateerde leugens hun weerslag kunnen hebben op het publieke vetrouwen in de fiscaliteit. Dit is codetaal is voor “ik vind dit écht niet kunnen, maar wil dat nu niet verder uitwerken”. Welnu, positief nieuws: ik zie inmiddels enkele lichtpunten voor de reputatie van belastingland.  Ik doel nu op de rol die de belastingwetenschap – of beter: enkele academici – bij de onthullingen speelden. Dit is wetenschap zoals zij zou moeten zijn: relevant, kritisch en zichtbaar maar ook afgewogen en zelfs voorzichtig (“En hij klinkt heel redelijk,” hoorde ik een ‘gewoon’ iemand laatst zeggen na een radio interview met een van de wobbers).

Geen toeval

Zoals in veel nieuwsberichten te lezen valt, zijn de dividendmemo’s aan het licht gekomen via wob-verzoeken (Wet Openbaarheid Bestuur) van twee onderzoekers aan de UvA. Dat zijn hoogleraar Jan van de Streek en promovendus Martijn Nouwen. Dat juist zij op de geheime memo’s stuitten, is geen toeval. Het duo onderzoekt al jaren het belastingbeleid in Den Haag en ook Brussel, en maakt hierbij secuur gebruik van de verschillende mogelijkheden om informatie op te vragen bij officiële instanties. Steeds weer blijken “(euro)wobs” een vruchtbare bron. De Amsterdammers zijn overigens niet de enigen die stukken achterhaalden. Universitair Hoofddocent Jan Vleggeert uit Leiden en verschillende journalisten (Trouw, FD, De Correspondent) gooiden eveneens hun netten uit. Niet zelden was de vangst pikant. Daarnaast speelden ngo’s – SOMO, Oxfam – een sleutelrol, bijvoorbeeld bij het openbreken van de APA/ATR-praktijk van de Belastingdienst.

25 April als dag van de onafhankelijkheid

Het ontfutselen van informatie is geen sinecure. Dat het dividendverhaal überhaupt aan het licht kwam, bewijst de meerwaarde van onafhankelijke fiscaal onderzoek. Eigenlijk is het memodrama daarom een mooi moment voor de wetenschap, misschien zelf een moment om te vieren. Fiscale onafhankelijkheid is namelijk best ingewikkeld. Bepaalde thema’s liggen gevoelig in de fiscale praktijk. Want laten we wel zijn, met een wobverzoek kun je slapende honden wakker maken. Uit eigen ervaring weet ik dat kritische wetenschappers niet altijd gewaardeerd worden binnen de sector. Het is een dappere jongen (m/v) die in het Weekblad roept dat een bepaalde maatregel staatssteun vormt of zegt dat Nederland een belastingparadijs is. Er zijn mij gevallen bekend van hysterische tax partners die hun pijlen liever richtten op de auteur van een controversieel stuk dan op de inhoud ervan. Stampvoetend gingen zij het VTO in.* Lekker gezellig, lekker productief. BEPS ten spijt blijft het dissidentschap een riskante career move.

* Zulke uitbarstingen zijn doorgaans binnen een uur bekend bij de redactie van Artikel104.nl; onderschat niet de kracht van onze reaguurders.

***

Foto door Peter Burka via Flickr.com onder Creative Commons licentie.