Viacom Inc. haalde op 6 januari 2016 de internationale krantenkoppen met het nieuws dat een ontslagen topmedewerker het bedrijf beschuldigd heeft van (het plannen van?*) de ontduiking van Amerikaanse belastingen. Via een Nederlandse structuur zou winst aan het zicht van de IRS worden/zijn onttrokken.

Op meerdere niveaus is dit een interessante casus. De feitelijke toedracht nog wat onduidelijk. Vaststaat dat de voormalige Vice President (VP)* for Financial Planning and Analysis van Viacom, Nataki Williams, het bedrijf momenteel aanklaagt in het kader van een ontslagprocedure. Betrokkene stelt kort gezegd ontslagen te zijn omdat zij niet akkoord ging met een “illegale” tax planningsstructuur die Viacom in 2010 en 2013 overwogen zou hebben. De New York Post schrijft hierover het volgende:

“The massive company was planning to make the international business transactions look legitimate by hiring a worker in the Netherlands to “make unimportant changes to draft contractors and sign off on contracts,” the suit says. “In reality, all of the negotiating and legal work conducted around these contracts was happening in New York,” docs say. The plan stalled in 2010 because TMNT revenue “was relatively low” but was revived in 2013 to include the Netherlands purchasing the rights to characters “Dora the Explorer” and “SpongeBob SquarePants.” Viacom — which owns networks like MTV, Nickelodeon and VH1 — also wanted to expand the scheme to other properties it owned, Williams said in the suit.”

Het bovenstaande werpt betrekkelijk weinig licht op de (beweerdelijke) (poging tot) agressieve tax planning door Viacom. Ik wil niet te veel speculeren, maar de identiteit van de beschuldiger – een Vice President nota bene – draagt bij aan de geloofwaardigheid van het verhaal. Williams zat hoog genoeg in de boom om te weten wat er zoal gaande was, althans dat zou je denken. Dat zij e.e.a. verzonnen heeft lijkt mij niet zo waarschijnlijk (gelet op het risico zelf ge-sued te worden). Wel zou ik me kunnen voorstellen dat sprake is van een misverstand: een niet-fiscaal geschoold iemand die – tegen de achtergrond van BEPS en alle media aandacht voor agressieve tax planning – bij het zien van een ‘normale’ structuur in de stress schiet. Ze zou niet de eerste zijn.

Terzijde: The Hollywoord Reporter heeft inmiddels een naam genoemd van de medewerker die in Nederland de onbelangrijke beslissingen moest nemen.

Wat heeft Viacom precies ontkend?

Viacom ontkent het verhaal van Williams: “Her legal claims are completely without merit and we will vigorously defend against these claims in court.” Op de Nederlandse website Nu.nl is de laatste zin vertaald als: “Haar aanklacht is ongegrond en we zullen ons met hand en tand verdedigen in de rechtszaal”. De vraag rijst: heeft Viacom hiermee het bestaan van een agressief plan ontkend? Of zegt het bedrijf vooral iets over de stelling dat Williams wegens klokkenluiden vertrekken moest (en dus niet vanwege iets anders)? Op basis van dit specifiek citaat denk het laatste. Ik heb nog nergens gevonden dat Viacom de fiscale beschuldiging keihard ontkent (wat gedurende een procedure overigens ook te verwachten valt). Toch wekt een eventuele radiostilte wellicht een verdachte indruk bij ‘gewone’ mensen. De (Amerikaanse) Tax Justice Blog, die het geval van Viacom al een tijdje volgt, schrijft bijvoorbeeld:

“If Viacom isn’t pleading innocence in the court of public opinion on the charge of offshore tax dodging, it is plausible that this is because such a plea would seem laughable. After all, as a Citizens for Tax Justice report documented last year, Viacom’s most recent annual report discloses the existence of 39 Viacom subsidiaries located in known tax havens. These subsidiaries tend to be located in resort islands such as the Bahamas, Barbados and the Channel Islands.” 

The Netherlands: Bij voorbaat verdacht

Even verderop wijst de Tax Justice Blog op de vele Nederlandse dochters van Viacom. Ik heb bij de KvK gecheckt: Viacom heeft inderdaad meerdere dochters, waaronder een aantal CV’s en een in 2015 opgerichte Coop; ik zou dit echter niet als excessief of zelfs opvallend kenschetsen op basis van mijn ervaring (maar ik hang natuurlijk al jaren rond in het corporate-fiscale landschap en ben dus mogelijk gecorrumpeerd geraakt door al die mannen in pak). Ook hier speelt een relevant verschil in het perspectief van een ‘gewone’ burger en dat van de gemiddelde fiscalist.

Dat Nederland in één adem wordt genoemd met de ‘echte’ belastingparadijzen is een beetje spijtig. Het is alweer in 2009 dat Obama Nederland abusievelijk een tax haven noemde, maar het beeld is blijven hangen. Tenzij Nederland volledige transparantie geeft over zijn rulingpraktijk én actie onderneemt tegen de hybrid-mismatch die ten grondslag ligt aan de BV/CV-structuren (die het langdurig uitstel van Amerikaanse belasting mogelijk maken) én Koningin Máxima inzet voor het charmeoffensief, zie ik daarin geen verandering komen.

Ik ga zoals gezegd niet speculeren om welke structuur het hier zou kunnen gaan. Wel de kanttekening dat Viacom substantiële activiteiten in Nederland heeft (momenteel zijn er 9 openstaande vacatures, mocht iemand op zoek zijn naar een nieuwe uitdaging). Mede gelet op de internationale omvang van dit bedrijf, zou het onverantwoord zijn geweest indien Viacom niet aan enige mate van tax planning zou hebben gedaan. Het zou in dit kader logisch zijn dat men in Nederland ook wat tax rulings heeft gehaald (hier dan toch wat lichte speculatie) en dat de Belastingdienst dus gekeken heeft naar (bepaalde delen van) de Nederlandse structuur. Voor zover er aanwijzingen waren van fraude, zullen deze in beginsel uitgewisseld zijn met de Amerikanen op basis van het belastingverdrag met de VS. Een professionele fiscus die te goeder trouw zijn verplichtingen nakomt is één van de vele verschillen tussen Nederland en een zonnig oord waar internationale geldstromen haast letterlijk verdwijnen in een azuurblauwe lagune omringd door de nieuwe cast van Baywatch en een halfdozijn Hawiiaanse hula-dansers (m/v).

Klokkenluider of boze ex-medewerker? Of allebei? 

Tot slot, het feit dat Williams ontslagen is betekent niet noodzakelijkerwijs dat haar beschuldiging niet klopt. Een andere reden voor ontslag sluit ongerelateerde fiscale agressie niet uit. Een klokkenluider hoeft niet per se gedreven te zijn door ‘nobele’ afwegingen. Misschien wil hij of zij om een bepaalde reden gewoon wraak. Ik kan me goed voorstellen dat iemand die door de voltallige HR-afdeling is gelyncht op een pikant punt uit de school klapt. Belastingontduiking aan het daglicht brengen is daarvoor een prima middel want zoals iedereen weet: waar rook is…

***

* Het is me niet helemaal duidelijk of Viacom de onderhavige structuur ook geïmplementeerd heeft. Ik heb de indruk van niet.

* Een ‘VP’ zit naar ik begrijp vaak direct onder de C-Suite (CEO, CFO, etc.) van een Amerikaanse corporate onderneming. Dat is ongeveer op dezelfde plek in het organogram als een Nederlandse Tax Director. Dit werpt vragen op over tot hoe ‘hoog’ in de Viacom-organisatie een eventuele fraude gespeeld zou hebben.

Foto door Chase Elliott Clark via Flickr.com (CC).