Het fiscale wangedrag van multinationals is tegenwoordig een populaire bron van volksvermaak. Shell, Nike, IKEA… de fascinatie voor de haute fiscalité is onverwacht groot. De eigen aangifte inkomstenbelasting is een raadsel, maar meepraten over de nuances van het APA/ATR-beleid vormt geen enkel probleem. Ik ken mensen die meer uitkijken naar het volgende belastingschandaal dan naar het laatste seizoen van Orange is the New Black of de implosie van Box 3.

Op 8 augustus 2019 was het weer zover: het taxi- en pizzaplatform Uber. Het begon allemaal met een artikel van Bloomberg met de vólstrekt onpartijdige kop “Uber Created a $6.1 Billion Dutch Weapon to Avoid Paying Taxes”. Centraal staat een mega-afschrijving die Uber in Nederland zou hebben gecreëerd door intellectueel eigendom (IP) vanuit Bermuda deze kant op te halen tegen een step-up. Bij gebrek aan een eindafrekening zou dit tot dubbele niet-heffing kunnen leiden. De bedragen waren uiteraard astronomisch. Het verhaal van Bloomberg werd vrijwel direct opgepakt door de Nederlandse media en de politiek. Er werden Kamervragen gesteld en er was gedoe over een (naar later bleek non-existente) ruling. Een enkeling bromde wat over het vestigingsklimaat en over tanken in Luxemburg. Tot zover niets nieuws.

Hoe heet wordt de soep gegeten?

Hoe ‘dodelijk’ het fiscale wapen is, moet overigens nog maar blijken. Een onderbelicht detail is bijvoorbeeld dat Uber een regionaal hoofdkantoor heeft in Amsterdam. Zou het kunnen dat het IP conform BEPS in Nederland thuishoort? Dat zou je moeten uitzoeken aan de hand van de verschillende functies. Daarnaast is (mij) onduidelijk in hoeverre Uber de afschrijving – zo tussen de Scylla van bestaande verliezen en de Charybdis van verliesverdamping – daadwerkelijk kan verzilveren. Voor het predikaat ‘ontwijking’ zijn deze feitelijke kwesties nogal relevant (met als kanttekening dat Uber zelf het best gepositioneerd is om deze informatie te verstrekken).

Eerder dit jaar publiceerde Oxfam Novib het rapport ‘Belastinglek Nederland’, dat – zo begrijp ik uit betrouwbare bronnen – in de adviespraktijk voor lichte paniek zorgde. Het bevat namelijk de namen van meerdere prominente klanten en die zitten niet te wachten op een rondje namen en shamen. Dat laatste bleek echter mee te vallen. Het rapport adresseert vooral het bredere probleem dat Nederland, post-BEPS, onverwacht een alternatief zou kunnen worden voor de traditionele tax havens. De Uber-structuur geeft een indicatie van hoe zoiets eruit zou kunnen zien. De combinatie van een step-up + geen eindafrekening biedt the best of both worlds: weg uit het belastingparadijs (en dus uit de klauwen van anti-misbruikregels) en dat met behoud van een bescheiden ETR. Bloomberg noemt Nederland een “tax-reducing hub favored by multinational corporations”. Dat is geen compliment.

Reputatieschade laat zich niet wegmanagen

Naast kwesties als ethiek en fair share, zijn ‘lekken’ problematisch omdat ze bijdragen aan onze reputatie als belastingparadijs. En daar willen we nou juist vanaf. Hoewel de technische uitwerking van Belastinglek Nederland wat vragen opwerpt, zijn de signalen van Oxfam Novib te belangrijk om te negeren. Het beeld van Nederland als vervangend paradijs zal publieke tractie vinden omdat het past binnen de bestaande frame van Nederland als stoutste jongetje van de klas. Bij sommige vakbroeders (m/v) begint, als ik me niet vergis, BEPS-moeheid op te treden. Die periodieke schandalen kennen we nu wel. Belastingontwijking staat al jaren hoog op de agenda in Den Haag, Brussel, Parijs en Genève. Toch zijn de fiscale hearts and minds van gewone mensen nog lang niet gewonnen. Het vertrouwen is weg. Daardoor blijft het rommelen in belastingland. Alleen een robuust en eerlijk maatschappelijk debat kan hier verandering in brengen. Als het belastingsysteem niet verdedigd kan worden, dan moet het worden aangepast. De Uber casus biedt een prima beginpunt voor deze discussie.

***

Foto door Howard Bales via Flickr.com onder Creative Commons licentie.