Op mijn twitterfeed verschijnen steeds vaker filmpjes van vrouwen die actievoeren tegen het heffen van btw op tampons. Het is een opmerkelijk genre: grappig, hip en volstrekt serieus gericht op het afschaffen van de voornoemde heffing. Meestal kan ik mij aardig invoelen in burgerverzet tegen de blauwe envelop. Maar de strijd voor de belastingvrije menses? No way.

Net als allerlei andere producten, zijn maandverband en tampons in veel landen onderworpen aan indirecte belasting (btw, VAT, GST, etc). In Nederland gaat het hierbij om btw tegen het tarief van 6%  (net als bij watten, gaas, pleisters, e.d.). Deze belasting wordt in de regel door vrouwen gedragen, waarom is evident. Welnu, is dit een vorm van discriminatie naar sekse? Sommige mensen beantwoorden deze vraag bevestigend, en ageren daarom voor de afschaffing van deze ‘tax’. Het volgende filmpje vat deze materie goed samen.

Symbool fiscaliteit

De tampondiscussie leeft onder meer in het Verenigd Koninkrijk, Australië, Canada en Amerika. Het is niet overdreven om van een mondiale beweging te spreken. Binnen de EU heeft dit alles bovendien een communautaire dimensie, getuige de volgende toespraak van de Britse MP Jess Philips. Zij riep de Britse regering in 2015 op om de onderhavige problematiek in Brussel aan te kaarten. (Het gerucht dat de tampon tax een drijfveer was voor de pro-Brexit lobby, heb ik niet kunnen bevestigen.)

Complex debat

Naast de onthulling dat Dawn Primarolo (bekend van de Code of Conduct Group) een tampon tax-pionier is, is de interventie over de regressieve aard van de btw interessant. Tussen de regels door is het thema van de toespraak van Philips namelijk niet zozeer de prijs van feminiene hulpmiddelen, als de schrijnende armoede onder een bepaalde groep Britse vrouwen en kinderen. Zelfs zónder VAT zullen producten als tampons, maar ook bijvoorbeeld luiers en babyvoeding, voor sommige vrouwen te duur blijken. Het goede van het tamponactivisme is dat deze problematiek op de kaart wordt gezet. Het debat is confronterend (want gênant) en juist daardoor een probaat middel om een plek in de publieke discussie te veroveren. Het vergt een bepaald soort lef om te zeggen dat je op de groene bankjes van het Brits Lager Huis hebt ‘doorgelekt’.

Op de lijst van onrechtvaardige belastingen staat de btw op tampons wat mij betreft niet bovenaan. Toch lopen de gemoederen opvallend hoog op. Zo las ik laatst op Facebook:

“Ik zet ze [de tampons] altijd in m’n btw aangifte. Als signaal. En ja, de consequenties heb ik al rekening mee gehouden.”

Ja, u leest het goed. Een onjuiste btw-aangifte als signaal voor de wetgever. Ik kan mij betere verzetsdaden bedenken, zeker nu het soms zal gaan om btw-bedragen van een paar cent (al wijst C.M. Dijkstra erop dat belastingweigering wel kan bijdragen aan het debat over fair share en zelfs aan een weerbare democratie, jazeker! WFR 2018/130). Het demonstratief terugvragen van tamponbelasting is net zoiets als door-procederen over de leges voor een identiteitskaart (“het gaat om het principe”). Burgerlijke ongehoorzaamheid en de btw is weliswaar een onwaarschijnlijke combinatie, maar het eroderen van de belastingmoraal als gevolg van “oneerlijke” belastingen is daarentegen een bekend fenomeen.

Wat hiervan te vinden?

Vanuit financieel optiek gaat het tampondebat natuurlijk helemaal nergens over. Het zou geldverspilling zijn als de Belastingdienst voortaan scherper controleert op de teruggave van tampon-btw. Wel speelt (vanuit het perspectief van Primarolo c.s.) het onderliggend probleem – dat van de armoede – dat we serieus moeten nemen (maar zie ook de parallele duiding van dit alles, in de lezesreactie onder). Over het armoedeprobleem kan ik mij erg kwaad maken. Anno 2016 zijn er zelfs in Nederland hele gezinnen die onder de armoedegrens leven. Dat is een schande, al ik het de vraag of een discussie over maandverband in dit kader zoden aan de dijk zet. (Sterker nog, als ik me zorgen maakte over de kapotte schoenen van mijn kind of de gasrekening, dan zou ik het geneuzel over tampons zelfs storend vinden. Maar dat geheel terzijde.)

***

Lezersreactie (d.d. 5 augustus 2016)

Beste Anna,

N.B. – Het aantal fiscale filmpjes op internet is enorm. De onderstaande clips – afkomstig uit het VK en Australië – zijn te mooi om te laten liggen.

Foto door Parée via Flickr.com (Creative Commons, licentie).