Deze week verscheen een artikel in de Britse krant The Guardian onder de spraakmakende titel “Super-rich being advised how to avoid Labour tax clampdown, undercover investigation suggests.”
Het stuk gaat over een belastingadviseur van Baker Tilly Isle of Man* die faciliteit in de Britse Inheritence Tax aanprijst aan een undercoverjournalist. Het filmpje roept vragen op. De context is onduidelijk. Het gesprek lijkt plaats te vinden in een informele setting (een restaurant) en we krijgen niet te zien niet de gesprekpartner is. Kijken we naar een adviseur die zijn natuurlijke prooi (de klant) najaagt? Of is dit fiscale stoerdoenerij om een leuke dame/heer mee te imponeren? Wij zullen het nooit weten, maar voor het verhaal maakt dat niets uit. De beeldvorming bij de The Guardian is hoe dan ook funest.
Onsympathiek
Kijkend naar de opname stel ik vast dat deze belastingadviseur met ‘goesting’ vertelt over een wettelijke regeling die (a) legaal is maar (b) ook extreem onsympathiek. Wie miljoenen erft, hoeft op basis van de aangeprezen faciliteit geen erfbelasting te betalen. Waar? Geen idee: wie weet is er een vol-strekt logische verklaring. Het zou in theorie kunnen… toch?
Mag wel, hoort niet
The Guardian heeft de video voorgelegd aan Tax Watch, een fiscale campagnegroep (en voordat iemand zonder nadenken ‘subsidieslurpers’ roept: Tax Watch ontvangt geen overheidsgeld). Die kwam met de volgende reactie: “For a well-known accountancy firm such as Baker Tilly to be caught on camera saying that the government won’t be looking at this as they have ‘bigger fish to fry’ is clear evidence that they consider this to have nothing to do with retirement pensions – but is an avoidance scheme for UK inheritance and capital gains tax.” Als ik Tax Watch goed begrijp, is de gedachte dat als de Britse overheid wel aan de Inheritance Tax zou toekomen, de vrijstelling zeker zou worden afgeschaft. Ergo, het is op voorhand duidelijk dat de vrijstelling een onwenselijk gat is, dat moet worden gedicht moet. Het (legalistische) argument “als het niet verboden is, dan mag het” gaat dan niet op.
Onversneden legalisme
Legalisme als ethische benadering drijft op de premisse dat wetgeving een goede reflectie is van bepaalde ethische sentimenten in de maatschappij. De wetgever is democratisch gesanctioneerd. Mocht blijken dat vigerende wetten duidelijk niet (langer) in lijn is met die sentimenten, dan kan men geen ethische rechtvaardiging meer ontlenen aan het feit sprake is van geldende wet- en regelgeving. Juridisch bezien behoort de wetgeving uiteraard gewoon regulier te worden toegepast. Er is dus een verschil tussen Recht en Ethiek. Hoewel de Inheritance Tax juridisch nog van kracht is, wordt het argument dat “de wet nu eenmaal de wet is” minder overtuigend in ethisch opzicht. De adviseur mag de vrijstelling adviseren, maar moet niet gek opkijken als anderen dit onethisch vinden. Dat kun je vervolgens erg vinden (of juist niet).
Maar als ik een tip mag geven: de adviseur die geeft om zijn reputatie en de reputaties van zijn klanten en kantoor, zou zich van ‘legalisme op de valreep’ moeten onthouden.
Undercoveroperaties zoals van The Guardian zijn niet ingewikkeld: het opnemen van een gesprek of Zoom-call of het negeren van de Chatham House regel is een peulenschil. De enige echte vraag is of iemand bereid is om het vertrouwen van gesprekspartners te beschamen. Het antwoord op deze vraag is bevestigend. (Ik ken vakgenoten die stiekem opnames hebben maakt en tegen mensen gebruikt – geen grap.)
Risico’s
Bezien door Nederlandse ogen is de casus buitengewoon interessant. In fiscale kringen wordt al enkele jaren een discussie gevoerd over fiscale ethiek en de rol van de belastingadviseur. Het is een thema waar de Nederlandse Orde voor Belastingadviseurs (NOB), om een voorbeeld te geven, met regelmaat aandacht aan besteedt. Denk aan de NOB Tax Principles uit 2022. Deze bieden een kader dat belastingadviseurs en klanten “in staat stelt de maatschappelijke aanvaardbaarheid van een fiscale positie te overzien”. De ervaring leert vervolgens dat deze beginselen soms toch wel erg ruim worden opgevat (“anders mogen we commercieel niks meer”). Dan heb je er niet zoveel aan.
Wel dragen de Tax Principles bij aan de bewustwording over fiscale ethiek binnen de adviessector. Dit alles valt bij mij onder het kopje ‘stap in de goede richting’. Maar we zijn er nog niet: plat gezegd houden veel fiscalisten zijn niet/niet altijd aan die ethische beginselen. Het voorval in The Guardian laat zien dat het laatste niet zonder risico’s is.
***
* Deze organisatie is onderdeel van het wereldwijde Baker Tilly netwerk, maar staat wel los van Baker Tilly Nederland.
