In 2015 publiceerde ik in het NTFR een Opinie getiteld “Tax rulings openbaar? Ja, graag!” (NTFR 2015/1631). Het stuk is een oproep tot het publiceren van anonieme tax rulings, om zo het draagvlak voor de rulingpraktijk te vergroten en om staatssteun tegen te gaan. Het stuk was uit het hart gegrepen, doch niet bepaald revolutionair in die zin dat het totaal onhaalbaar leek. Belastingrechtelijke science fiction. Reacties bleven uit. Indachtig het adagium dat de aanhouder wint, is publicatie van rulings sindsdien een kernthema van Artikel104.nl (hier, hier).

Welnu, onze invloed lijkt groter te zijn dan gedacht (of misschien gewoon in lijn met de tijdsgeest? – red). Vanaf 1 juli 2019 is het utopische werkelijkheid geworden: alle Nederlandse rulings alsmede de afwijzingen van rulingverzoeken worden bekend gemaakt.  De uitwerking van dit nieuwe beleid verscheen op 23 april 2019 in de Kamerbrief beleid vernieuwde rulingpraktijk. Er is niets dat verborgen is, dat niet geopenbaard zal worden, althans geopenbaard zou kunnen worden in de context van een MAP procedure of – dit is dus nieuw – de publicatie van een Nederlandse ruling.

Wantrouwen: wie controleert de samenvatter?

Het nieuwe beleid voorziet in een aanscherping van gebruik van rulings én in publicatie van anonieme samenvattingen ervan vanaf 1 juli 2019. Het gaat dan niet om de “be-lakte” (geanonimiseerde) rulings zelf, maar om samenvattingen van het feitencomplex, het rechtskader en de conclusie. Enkele voorbeeldsamenvattingen zijn inmiddels verschenen en die zien er best goed uit. De daadwerkelijke tekst van de afspraak en eventuele onderliggende stukken, blijven echter wel geheim. Dit is niet onproblematisch, want – zo zou een cynicus zeggen – hoe weten we nou of een samenvatting klopt? Wellicht is dit ten onrechte; voor het publieke draagvlak maakt dat niet uit. Ook bij de publicatie van rulings geldt: just because you’re paranoid, doesn’t mean they’re not watching.

Magere samenvattingen

Nu ben ik, ondanks de beperkingen, redelijk positief over het nieuwe beleid. Dit is niet in de plaats vanwege het loutere bestaan ervan: er gebeurt ten minstens iets.  Een kinderhand is snel gevuld. Uiteindelijk zit de devil in the details: of het vernieuwd beleid de gewenste openheid geeft, hangt uiteindelijk af van de uitvoering. Hierbij speelt steeds de lastige balans tussen privacy, transparantie en uitvoerbaarheid. Samenvattingen geven geen volledig antwoord op de maatschappelijke vraag naar transparantie en/of fiscaal voyeurisme. Er is best iets te zeggen voor verder gaande openheid, bijvoorbeeld een mogelijkheid om informatie over bepaalde belastingplichtigen (bijv. multinationals) te wobben. Ook dit is problematisch. In huize Gunn woedt inmiddels een hevige richtingenstrijd: hoe belangrijk is de privacy van een rechtspersoon? Is het beter om gewoon standaard de belastingaangifte van een multinational op internet te gooien?

Gevolgen van het beleid

De vraag rijst naar de gevolgen van het nieuwe beleid. Sommige gevallen komen niet langer in aanmerking voor een ruling. De kans is groot dat die belastingplichtigen gewoon doorgaan met hun fiscale plannen, maar dan zonder afstemming met de fiscus. Ik vermoed dat fiscale specialisten, die juridische opinies kunnen afgeven als alternatief voor een ruling, baat hebben bij deze ontwikkeling (zie mijn bijdrage aan de publieke consultatie die vooraf ging aan dit nieuwe beleid). Ik ben benieuwd of en in hoeverre dit gevolgen heeft voor de uitwisseling van APA/ATRs binnen de EU (een van de pijlers van het Europese antimisbruikbeleid).  Immers, als er minder rulings zijn dan is er ook minder om uit te wisselen. De tijd zal het ons leren.

***

Foto door Yasunari Nakamura via Flickr.com onder Creative Commons licentie.