Gisteren werd het arrest Groupe Steria SCA door het Hof van Justitie EU gewezen.(1) Kort gezegd omarmt het Hof van Justitie EU in deze zaak de per-element-benadering voor het Franse fiscale eenheidsregime. Met andere woorden: Frankrijk hoeft geen grensoverschrijdende fiscale eenheid toe te staan in de vennootschapsbelasting, maar is wel verplicht afzonderlijke voordelen die dit regime binnenlandse concerns biedt ook toe te kennen aan concerns met buitenlandse dochtervennootschappen. Het lijkt er op dat de Europese rechter hiermee ook een gat lijkt te slaan in de Nederlandse belastingwetgeving en dan in het bijzonder het Nederlandse fiscale eenheidsregime. Dit brengt mij – na vijf jaar, wederom – tot de oproep om een fiscale eenheid over de grens gewoonweg toe te staan.

Het is de tweede keer in korte tijd dat een arrest van het Hof van Justitie EU het Nederlandse fiscale groepsregime (art. 15 Wet VPB 1969) aantast. Ruim een jaar geleden oordeelde het Hof van Justitie EU al dat Nederland verplicht was om een concern de mogelijkheid te geven om Nederlandse vennootschappen te voegen in een fiscale eenheid als daartussen een of meerdere EU-houdstervennootschappen ‘hangen’.(2) Hoewel de Staatssecretaris van Financiën wel een beleidsbesluit heeft uitgevaardigd waarin hij een dergelijke fiscale eenheid toestaat, is dat tot op heden nog steeds niet omgezet in een deugdelijke fiscale wetgeving. Hoewel het wel logisch voorkomt dat het ministerie van Financiën op het arrest Groupe Steria heeft gewacht om met een wetsvoorstel te komen, lijkt mij snelle wetgeving nu inmiddels echt noodzakelijk en wenselijk. Het is uitermate onwenselijk dat Nederland nu al verscheidene malen lang heeft gewacht om fiscale wetgeving door te voeren waartoe hij wel verplicht is door de rechter. We hebben namelijk al eerder gezien dat de nationale wetgever te lang heeft verzuimd om een wettelijke aanpassing door te voeren naar aanleiding van een arrest van het Hof uit Luxemburg. Ik doel op de wetswijziging van de eindafrekeningsbepaliingen in de winstsfeer na het arrest National Grid Indus.(3) Destijds had de staatssecretaris ook via een besluit een goedkeuring gegeven om de belastingheffing gespreid te betalingen, maar bleef een wetswijziging in de invorderingswet lange tijd uit. Nederland werd vanwege het lange treuzelen op de vingers getikt in een nieuw arrest van hetzelfde Hof van Justitie EU.(4) Deze blamage – want zo mogen we dat wat mij betreft wel noemen – dreigt wederom te gebeuren als de fiscale wetgever ook in onderhavige kwestie nalatig blijft met het wijzigen van de vennootschapsbelasting.

Afschaffing fiscale eenheid is onwenselijk

Een simpele oplossing is het afschaffen van het fiscale eenheidsregime, zo lijkt het. Er wordt wel gefluisterd dat dit op het Ministerie van Financiën wordt overwogen, aangezien precieze wetswijzigingen die voldoen aan de Europese kaders die het Hof van Justitie EU heeft geschetst in de genoemde arresten erg complex lijken en er potentieel misbruik door internationale ondernemingen op de loer zouden liggen. In dat geval dreigen echter (ook) de binnenlandse ondernemingen de dupe te worden van de Europese jurisprudentie. Voormalig A-G Geelhoed noemde dat in een van zijn conclusies voor het Hof van Justitie EU treffend een ‘anathema voor de interne markt’.(5)

Een dergelijke koers lijkt mij uiterst onwenselijk en ook overigens volstrekt onnodig. De oplossing die daar tegenover staat, is een grensoverschrijdende fiscale eenheid. Ruim vijf jaar alweer heb ik in een van mijn eerste officiële schrijfsels in het Weekblad Fiscaal Recht, in een column getiteld ‘Onbegrensde kans’, al gepleit voor een grensoverschrijdende fiscale eenheid.(6) Destijds vond ik de tijd daarvoor rijp vanwege de introductie van de objectvrijstelling in de vennootschapsbelasting in 2010. Verliezen van een buitenlandse vaste inrichting konden immers door het net ingevoerde art. 15e Wet VPB 1969 e.v. niet meer verrekend worden met binnenlandse winsten. Daardoor zou het financiële risico voor de Nederlandse staat van het importeren van buitenlandse verliezen goeddeels zijn verdwenen. Een filialisering van buitenlandse dochtervennootschappen door een grensoverschrijdende leidde niet langer meer tot buitenlandse verlies-import. Juist dat was het heikele punt voor de Nederlandse regering destijds toen de zaak Marks’ Spencer verkeerd – althans, voor de Nederlandse schatkist – dreigde verkeerd af te lopen en Nederland een grensoverschrijdende fiscale eenheid moest toestaan. Dit is met een sisser afgelopen, aangezien Het Hof van Justitie EU besliste dat grensoverschrijdende verliesverrekening niet verplicht was.

Pleidooi voor een grensoverschrijdende fiscale eenheid

Dit pleidooi voor een grensoverschrijdende fiscale eenheid vijf jaar geleden was geen onbezonnen idee van een – destijds – net afgestudeerde fiscalist; voor mij staat dit idee van destijds nog steeds overeind. Nederland kan op die manier een eenvoudige wijze van de Europeesrechtelijke kwetsbaarheid van het fiscale eenheidsregime af geraken zonder grote budgettaire risico’s. Bovendien – en ook dat vind ik een belangrijk punt – hoeft de vennootschapsbelasting niet verder ontsierd te worden met nog meer antimisbruikbepalingen. Ik heb ook een aanvullend argument. Bekend moge zijn dat Nederland bepaald niet zit te wachten op verdergaande (fiscale) harmonisatie in Europa. Illustratief daarvoor is het CCCTB-project. De CCCTB is zeer kort geformuleerd een voorstel voor een gemeenschappelijke vennootschapsbelasting binnen Europa. Dat project lijkt bij voering voor Nederland vanwege de voorgestelde verdeelsleutel budgettair vooralsnog niet gunstig uit te draaien, zodat de regering en de volksvertegenwoordiging vooralsnog (terecht) veel bedenkingen hebben bij dit project. Door je echter (ook) af te keren van fiscale maatregelen die voor een zekere mate van coördinatie zorgen tussen nationale belastingstelsels binnen de Europese Unie, komt de noodzakelijk en de aantrekkelijkheid van harmonisatie door middel van Europese fiscale wetgeving zoals een CCCTB alleen maar dichterbij. Dat zien we niet alleen aanzien van het toestaan een zekere mate van grensoverschrijdende verliesverrekening (dat is overigens inmiddels helemaal uit beeld), maar ook bij fiscale eindafrekeningsbepalingen (zie hiervoor) en internationale teruggaveregelingen in de dividendbelasting. Door de ‘zuinige’ aanpak van de Nederlandse wetgever wordt vroeg of laat geharmoniseerde Europese wetgeving uitgelokt. Want vergis je niet: als een aantal EU-lidstaten besluiten om een kopgroep te vormen waarin een gemeenschappelijke grondslag voor de vennootschapsbelasting door te voeren, zou het zeer onverstandig zijn voor Nederland om niet mee te gaan. De hiervoor als ‘zuinig’ aangeduide Nederlandse uitwerking van coördinerende maatregelen op fiscaal vlak werkt met andere woorden averechts uit: het leidt tot complexe wetgeving waar belastingplichtigen effectief vaak weinig aan hebben. Wat mij betreft kunnen we beter een start maken met wetgeving die in de Nederlandse geest is van (fiscale) open grenzen met behoud van eigen soevereiniteit.(7) Een grensoverschrijdende fiscale eenheid is wat mij betreft daarvoor een goede en wenselijke start.

Ruud de Smit

Voetnoten: 

(1) HvJ EU 2 september 2015, nr. C-386/14. Zie m.n. punten 27-28.
(2) Hof van Justitie EU oordeelde in juni 2014 – in navolging van A-G HvJ EU Kokott – dat de Nederlandse fiscale-eenheidsregeling in strijd was met het EU-recht (HvJ EU 12 juni 2014, nr. 39/13, C-40/13 en C-41/13, BNB 2014/216).
(3) HvJ EU 29 november 2011, nr. C-371/10, V-N 2011/67.8.
(4) HvJ EU 31 januari 2013, nr. C-301/11, V-N 2013/9.9.
(5) Zie zijn conclusie A-G HvJ EG, 29 juni 2006, nr. C-524/04. V-N 2006/41.11, punt 68.
(6) WFR 2010/4.
(7) En voor de goede orde: wat mij betreft kunnen en mogen deze gecoördineerde maatregelen ook zeker in het nadeel zijn van het multinationale bedrijfsleven.