DIVIDENDBELASTING – De strijd is niet gestreden, maar zoals de sterren nu staan, komt er binnenkort een “lastenverlichting van meer dan een miljard euro voor multinationals en/of buitenlandse beleggers” (eigenlijk meer, maar na negen nullen houd ik altijd op met tellen). Een triomf voor de vrije markt! Ik stel me voor hoe Mark Rutte, die eerder sprak van een “bizarre maatregel“, als een rechts-liberale pink door het Binnenhof huppelt.

Over het thema dividendbelasting is de afgelopen weken al van alles gezegd. Nog nooit was de publieke belangstelling voor een bronheffing zo groot. Het gaat al lang niet meer om een paar zeurende ngo’s en een enkele columnist. Uit allerlei hoeken klinkt ferme kritiek op het kabinet. Zelfs de American Chamber of Commerce (AmCham) – in eerste instantie voorstander van afschaffing – trok een paar dagen geleden zijn steun in. Uit het persbericht van 7 september 2018:

“AmCham constateert dat de discussie over de afschaffing van de dividendbelasting, leidt tot algehele negatieve beeldvorming rond multinationals. Er is geen sprake van maatschappelijk draagvlak en ieder gesprek over het investeringsklimaat in Nederland wordt thans gesmoord in de discussie over de dividendbelasting.”

AmCham doet een belangrijke constatering. Deze discussie is bijzonder schadelijk voor het breder publiek gesprek over fiscaliteit. Zij erodeert het publieke vertrouwen. Als de dividendbelasting op dit moment verdwijnt, is het onmiskenbare signaal – terecht of onterecht; zo wordt het in elk geval opgevat –  dat multinationals hier de dienst uitmaken en dat wat u en ik vinden irrelevant is. Alle pogingen om “miscommunications” tussen maatschappelijke spelers te verminderen, kunnen worden opgedoekt. In een parlementaire democratie is zelfs de schijn van corporate nepotism problematisch. Burgers willen niet voor spek en bonen meedoen, zeker als ze zelf de rekening betalen. Rutte is (volgens deze visie) geen blij stiertje meer, maar een door Shell bediende marionet.

Sterk argument tegen

Dat het kabinet de dividendkwestie exquisiet slecht gemanaged heeft, is helder. Ooit zal iemad promoveren op de vraag hoe dit heeft kunnen gebeuren. Volgens de heersende Haagse leer is afschaffing een noodzakelijk kwaad, bedoeld om buitenlandse bedrijven te behouden. Voor fiscalisten is dit geen gekke gedachte. Belastingen hebben een economisch verstorend effect en soms moet je het been amputeren om gangreen te voorkomen. In belastingland voelen velen een bepaalde urgentie om belastingen te verlagen in lijn met de race to the bottom. De meeste burgers zien dit anders. Het gangreenverhaal is namelijk overtuigend, maar alleen als sprake is van necrotiserend vlees. Anders is het wegsnijden van gezond weefsel gewoon stom. Veel burgers (onder wie overigens ook ondergetekenden) zetten vraagtekens bij het bestaan of de omvang van de necrose: als zelfs de VVD-fractievoorzitter afschaffing omschrijft als een “gok” zou het vreemd zijn als dit anders was. Aan de wijsheid van het kabinetsvoornemen wordt inmiddels op brede schaal getwijfeld (volgens Maurice de Hond wordt afschaffing door slechts 16% van de Nederlanders ondersteund; ook met een korreltje zout genomen duidt dit op veel weerstand).

Natuurlijk moet je voorzichtig zijn met de vox populi. Als kiezers morgen bij overweldigende meerderheid besluiten dat de Deltawerken moeten worden afgeschaft, mag Rutte dat van mij naast zich neerleggen. Toch is het onverstandig om elk breedgedragen oppositie dan maar te negeren. In het geval van de dividendbelasting denk ik dat gewone mensen zich best laten overhalen door overtuigende argumenten.

Het belangrijkste argument tegen afschaffing is in elk geval helder. Het gaat in deze discussie immers om een zekere belastingderving van enkele miljarden, op zeer korte termijn en met twee mogelijke gevolgen: a) minder geld voor overheidsuitgaven (zorg, veiligheid, onderwijs) of b) een verschuiving van de lasten van buitenlandse beleggers naar de sitting ducks (m.n. de kleine man (m/v) en het MKB). De enige reden waarom de man op de straat een dergelijke uitruil zouden aanvaarden, is de overtuiging dat hij per saldo beter af is met de ingreep. Het gaat niet om vage beloftes (“levert op een ongedefinieerd toekomstig tijdstip misschien een niet nader bepaald aantal banen op”) maar om harde cijfers. Helaas zijn deze niet voor handen. Ook het omineuze “dan gaan er ooit misschien bedrijven weg met een vooralsnog onduidelijk effect op de economie” maakt weinig indruk. Hoewel er zeker argumenten zijn die pleiten voor afschaffing (sommige beter dan andere – zie ook het Weekblad fiscaal recht van 13 september 2018), is het publieke bewijs op dit moment niet geleverd. Het politieke drama van de afgelopen maanden (samengevat: Is Nederland naast belastingparadijs ook een bananenrepubliek?) speelt hier doorheen.

Kloof

Wij specialisten moeten ons niet verkijken op de aard van de huidige onrust. Al dan niet reële problemen van EU-rechtelijke aard of de theoretische zwakke basis van het wetenschappelijk concept van een bronheffing, maken geen fluit uit. Het gaat op in deze fase om het substantiëren van de (beweerdelijke) voordelen van afschaffing, in eerste instantie bezien vanuit de staatskas in de komende 2 á 3 jaren. Nederlanders zijn, zo heb ik me laten vertellen, van nature kooplieden en zullen zich dus niet snel een oor aan laten naaien door vestigingsklimaatfetisjisten en ander tuig. Democratie is meer dan om de zoveel tijd stemmen op partijen die al polderend allerlei compromissen sluiten. Nee, via het publieke debat oefenen burgers – als het goed is – voortdurend invloed uit op de koers van het nationale schip. Draagvlak voor een majeur besluit is daarom niet een ondergeschikt dingetje. Ik begrijp dat Rutte zich de betere arts waant, maar dat betekent niet dat de patient zich verplicht door hem moet laten opereren.

Zelfs als het behouden van de dividendbelasting uiteindelijk een negatieve economische uitwerking zou hebben, dan nog moet zij onder de huidige omstandigheden niet worden afgeschaft. Eerst verder praten en maatschappelijke steun zoeken. Het laatste woord is nog niet gesproken.

***

Aan dit stuk is in de periode 9 tot 13 september 2018 wat gesleuteld. Strekking is hetzelfde gebleven.