Ik heb een vriend die Amerikaan is en dus, met dank aan het nationaliteitsbeginsel, onderworpen aan de Amerikaanse inkomstenbelasting. Dat is vervelend, want hij woont in Londen. Gelukkig is er inmiddels een Britse echtgenote aan wie bepaalde assets kunnen worden toegerekend. Uncle Sam kan naar het zijne fluiten. Dit is belastingontwijking, maar niet heel erge – aldus mijn vriend – en bovendien: hij deed ook aan “filantropie”. Alles overziend kwam de kosmische balans dus niet in gevaar.

Ik heb niet doorgevraagd naar de bedragen. Hoe deze doe-het-zelf tribuut betrokkene onder de streep raakte, durf ik daarom niet te zeggen. Het zou kunnen dat de “filantropische giften” inderdaad gelijk waren (of zelfs meer?) dan de ontweken belasting. Het is niet uitgesloten. Wel zou het me verbazen.

Compenseren?

De gedachte dat belastingontwijking “gecompenseerd” kan worden met iets aardigs, intrigeert. Filantropie is volgens mij vooral iets voor rijke Amerikanen, maar ik ken zat gewone mensen die best wat minder zouden willen bijleggen in de nationale pot, omdat ze “op een andere manier” bijdragen aan de maatschappij. De scheidslijn tussen onduiken en ontwijken vind ik bij deze discussie minder relevant. Een miljonair die, met de hulp van serviele adviseurs en een meedenkende fiscus, op legale wijze belasting “bespaart” mag je best vergelijken met een particulier die spaargeld verstopt in een oude sok, veilig buiten het zicht van de Belastingdienst.

Filantropie is iets mooi

Laat duidelijk zijn, ik heb natuurlijk geen bezwaren tegen vrijgevigheid. Charitas is een van de zeven deugden. Het is juist goed als er geld richting kunst en cultuur gaat of naar andere belangrijke zaken. De Bill & Melinda Foundation doet – om een voorbeeld te geven – inspirerend werk in de Afrika (zie deze TED Talk) Bedrijven als Apple, Starbucks en Google – die vaker op deze site stonden, maar dan in relatie to belastingontwijking – geven allen sigificante bedragen aan goede doelen. “Tsja,” zei een andere vriend laatst, vrij naar Clement Attlee, “Charity is a cold grey loveless thing. If a rich man wants to help the poor, he should pay his taxes gladly, not dole out money at a whim.” Ik kan me hier wel in vinden.

Democratie vereist belastingen

Hoewel filantropie voordelen heeft (m.n. voor de be-filantropieërden), wil ik een kanttekening plaatsen. Zij is geen alternatief voor een “gewoon” belastingsysteem waarbij zowel de opbrengsten kant als collectieve uitgaven op basis van democratische besluitvorming gelegitimeerd zijn. Ik begin erover, omdat ik het standpunt “charity is the new tax” steeds vaker voorbij hoor komen – veelal vanuit libertarische hoek. Hoewel ook ik genoten heb van de verhalen van Ayn Rand (The Fountainhead heb ik een keer of vier gelezen), zie ik deze niet als een soort blauwdruk voor een betere wereld.

Het is denkbaar dat de doelen die we met z’n allen prioriteren overlappen met die van Bill Gates. Maar een garantie hiervoor hebben we niet. Als de rijken der aarde kunnen bepalen welke doelen geld krijgen en welke niet, dan stelt het beginsel van one man (m/v), one vote niets meer voor. Dit is het verschil tussen een burger en een horige. Zelfs als de overheid soms domme dingen doet of fouten maakt, verdient belastingheffing  de voorkeur boven een nationale bedelstaf waar alles en iedereen – van defensie tot de zorg – afhankelijk is van filantropen. En zie goed dat ik hiermee niets zeg over de hoogte van de belastingen, de omvang van de publieke sector of de vraag naar niverlering.

Tot slot, al het bovenstaande neemt niet weg dat Artikel104.nl meer dan bereid is om grote geldsommen te ontvangen, no questions asked. Bankgegevens zijn verkrijgbaar op verzoek.

***

* NB – In wil dit niet uitdiepen, maar er wordt ook wetenschappelijk onderzoek gedaan naar filantropie in Nederland (incl. de fiscale aspecten ervan) (hier).