Op 11 januari 2018 werd Antoine Deltour (1986) door de Luxemburgse cassatierechter definitief erkend als klokkenluider in de bekende LuxLeaks zaak. Hiermee is de LuxLeaks-lekker definitief vrijgesproken.

Kort ter herinnering: Deltour is een voormalige medewerker van PwC Luxemburg, die een aantal jaar geleden een paar honderd gevoeilige documenten (o.a. tax rulings; APAs) lekte aan de pers. Hij was – ik vat het samen – van mening was dat de fiscale structuren, die hij op kantoor voorbij zag komen, onethisch waren, en besloot een daad te stellen. Zijn klokkenluidersactie geldt als een keerpunt in de Europese discussie over belastingontwijking. In Belastingland wordt meestal afwijzend gereageerd op de LuxLeaks. Veel vakbroeders beschouwen Deltour toch hoofdzakelijk als een dief die de APA/ATR-praktijk wilde torpederen. Zelf ben in milder gestemd: zijn inschatting over het publieke belang van de documenten was volkomen terecht, en ik heb sowieso een zwak voor idealisten. Als de geschiedenis van BEPS wordt opgetekend, dan staat Deltour zeker weten aan de goede kant.

Afwegingen voor een Nederlandse would be-klokkenluider

Dit alles gezegd hebbend, mijn advies aan (jonge) fiscalisten met klokkenluid-neigingen blijft ongewijzigd. Het lekken van gegevens is een ernstige kwestie, waar je niet zomaar aan moet beginnen. Het Deltour-proces heeft ruim drie jaar geduurd, en al die tijd heeft betrokkene in onzekerheid geleefd. Het was daarbij geen gegeven dat hij uiteindelijk zou worden vrijgesproken. De affaire LuxLeaks zal, in positieve en negatieve zin, bepalend worden voor zijn verdere carrière. Een baan bij een Big Four kantoor zit er voorlopig niet in, maar wellicht is dat niet heel erg…

Maar toch. Hoe je het ook wendt of keert, Deltour heeft het vertrouwen van zijn werkgever, zijn team en al zijn  klanten geschaad. De vraag rijst: Is zoiets erg? Wie het weet mag het zeggen: iedereen moet ten slotte een eigen afweging maken over kwesties van beroepsethiek. Antoine Deltour hoort in hetzelfde rijtje als Chelsea Manning (onder) en Edward Snowden. Ik kan scenario’s bedenken waarbij ikzelf (als ik belastingadviseur was, quod non) om zwaarwegende morele redenen informatie zou delen met een onderzoeksjournalist of politieke partij. Het zou dan wel gaan om heel extreme voorbeelden, die zich in de praktijk nauwelijkse zullen voordoen (omkoping, fraude, inmenging van Rusland) en zelfs dan lijkt het klokkenluiderschap mij bijzonder onaangenaam. Ook fiscalisten hebben hun erecodes en bovendien: niemand dwingt je om in de belastingadviespraktijk te gaan werken.

Weet je het 200% zeker?

Een belangrijk aspect van de klokkenluiderstatus is de proportionaliteit. Het openbaar maken van geheime vertrouwelijke documenten wordt niet altijd gesauveerd door het openbaar belang. Met name eventuele klokkenluidertjes (werkstudenten, stagaires) moeten zich steeds afvragen of een bepaalde situatie, die problematisch lijkt, daadwerkelijk bestreden moet worden via een lek. Zorg eerst dat je de meer informatie krijgt over de achtergrond en context; als je iets naar buiten brengt, wees er 200% zeker van dat je precies begrijpt waar het over gaat. Doe (voorzichtig) navraag binnen je team, bij andere collega’s of (als het discreet kan) bij bevriende fiscalisten, een docent, etc. In het verkeerde licht kunnen zelfs huis-tuin-en-keuken structuurtjes verdacht lijken; iets wat in de hand wordt gewerkt door de onhebbelijke gewoonte van belastingadviseurs om hun eigen prestaties aan te dikken. Wie je niet moet vragen om onpartijdige raad, zijn journalisten of NGOs. Die hebben er immers belang bij dat je informatie naar buiten brengt. Bedenk dat zodra je je materiaal hebt overhandigd, je de regie kwijt bent. Als de krant het verhaal totaal anders brengt dan bedoeld, kun je er helemaal niets meer aan doen.

Laat overigens duidelijk zijn dat ik blij ben met de vrijspraak van Antoine Deltour – ik heb destijds (na rijp beraad) een bescheiden bedrag gestort in het steunfonds. Toch zou ik niet graag zien dat mijn studenten of andere jonge belastingmensen zich onbezonnen in hetzelfde avontuur storten. Klokkenluiders zijn belangrijk, maar niemand zit te wachten op een martelaar.

Toch lekken?

Mocht je na dit alles toch iets te lekken hebben: er zijn manieren om anoniem de klok te luiden. SOMO biedt daarvoor een mogelijkheid.

***