Een jonge lezer stuurde me onlangs een link naar een nieuwe documentaire van de BBC over de Kaaimaneilanden en tax planning (Nederlandse voiceover). Leuk verhaal, wellicht iets voor Artikel104.nl? Een stukje wilde hij helaas niet aanleveren maar evengoed natuurlijk dank!*

Deze documentaire is zeker de moeite waard. Hij is gemaakt door de Britse onderzoeksjournalist Jacques Peretti (o.a. van The Guardian) en behoort tot het genre van de charismatische onderzoeker die vol (gespeelde?) verwondering op zoek gaat naar de werkelijkheid van tax planning. Verschillende interviews met hoogwaardigheidsbekleders, de obligate poging een bankrekening te openen of een “shelf company” te kopen, gesprekjes met ‘gewone’ mensen die het allemaal niet begrijpen en eindeloze shots van witte stranden en dames in bikini. Als ik genoeg geld had voor een strandstoel ging ik er graag naartoe op vakantie.

Iconografie

De film bevat de gebruikelijk clichés zoals een ‘speelse’ uitleg van de double Irish structuur (dit maal met drie borden en een gebarbecuede kreeft) en uiteraard ook het aankloppen bij een trustkantoor om de portier lastig te vallen met vragen over substance. Toch heeft de documentaire ook verrassende kanten. Dit komt doordat Peretti zich zowel richt op corporate tax planning als op de High Net Worth Individuals (HNWI) en hun “decadente” lifestyle. Samen met de voormalige Miss Cayman Islands op de foto en praten met een vastgoedbaas met een donkere zonnebril en een zwarte Ferrari. Aan de andere kant van het spectrum gaat Peretti vervolgens op bezoek bij een mevrouw die de hypotheek op een beschimmeld krot in het dorpje Hell (ik verzin het niet) niet kan betalen.

Liefdadigheid

Zonder verzorgingsstaat zijn dit soort verschillen onvermijdelijk, is de boodschap. Een thema dat zijdelings geraakt wordt is de rol van liefdadigheid in het sociaal bestel van het eiland. Zelf ben ik zeer tegen het gebruik van liefdadigheid als substituut voor wettelijk geregelde sociale rechten omdat de eerstgenoemde wijze van armoedebestrijding, hoe welgemeend dan ook, burgers aan de onderkant van de maatschappij in een zeer afhankelijke positie brengt. Dit is waarom ik heel boos kan worden op politici die suggereren dat voedselbanken de oplossing zijn voor de duizenden burgers die letterlijk te weinig te eten hebben. De oplossing is niet dat andere brave burgers blikjes en brood bijeen sprokkelen om hun buren te voeden. Hoewel ik hier in de Europese context sterke gevoelens over heb, sluit ik zeker niet uit dat er in andere landen anders naar gekeken wordt. De rol van charity op de Kaaimaneilanden lijkt mij op zich al een documentaire waard.

Tunnelvisie

Tijdens het kijken bespeurde ik een hoge mate van cynisme. Bij mijzelf welteverstaan. De Kaaimaneilanden staan, net als bijvoorbeeld Bermuda, zozeer te boek als een belastingparadijs dat men wel van extreem goede huize zou moeten komen om mij van het tegendeel te overtuigen. Juist voor een Nederlander is dit een beschamende invalshoek. Immers, wij (ik bedoel: Nederland) worden ook regelmatig voor tax haven uitgemaakt al roepen we nog zo hard dat dat berust op een groot internationaal misverstand. De Kaaimaneilanden spelen overduidelijk een problematische rol in de BEPS-discussie. Maar dat doet Nederland ook. Kan Peretti niet in de rol kruipen van de advocaat van de Duivel en een film maken over waarom de Caymans geen belastingparadijs zijn?

Ik zeg niet dat de voorliggende documentaire eenzijdig is (althans, niet eenzijdiger dan alle andere berichtgeving – van links naar rechts – over de BEPS-problematiek), maar wel dat we in algemene zin meer moeten doen om fiscale tunnelvisie te voorkomen. Aan alle zijden mag er best wat meer aandacht zijn voor de andere kant van het verhaal. Als altijd is balans essentieel.

***

PS – Ik wilde er niet over beginnen, maar BBC neemt de Britse gouvereur Helen Kirkpatrick aan het einde van film gruwelijk te grazen door de montage van haar (toegegeven belabberde) antwoorden tijdens een interview met Peretti. De meerwaarde van mediatraining is wederom bewezen.

***

* Ik herhaal mij oproep voor gastbijdragen. Anoniem mag!

Foto Door Derek Mead via Flickr.com (Creative Commons, licentie).