Om het einde van de coronamaatregelen te vieren, ging ik van de week lunchen met een fiscaal vriendinnetje. Sindskort is zij partner bij één van de grote kantoren, en ze had zich getrakteerd op zo’n hele dure horloge (ik meen van Jaeger-LeCoultre; “meer dan EUR 15.000”). Een herenmodel nota bene, wat ongetwijfeld iets zegt over het hedendaagse feminisme.

“Goh, mooi hoor…” zei ik, en vroeg me af op welk planeet mijn vriendinnetje tegenwoordig woont. Nog daargelaten dat dit in de wereld van de Hele Dure Horloges een instapmodelletje is, ben ik er niet van overtuigd dat zulke excessen in de echte wereld prijzenswaardig zijn. Ik weet dat mijn vriendinnetje hard heeft gewerkt, en jarenlang allerlei mensonterende assessments heeft doorstaan voor een plaatsje op de apenrots. Ze is er heilig van overtuigd dat haar starterssalaris van tonnetje of twee (+ bonus), volstrekt normaal is. Net als het huis, het tweede huis, de auto, de tweede auto, de beleggingen en zo nu en dan een langweekend in India.

Meervoudige crisis

Vroeger had ik waarschijnlijk iets banaals gezegd, zoals: “You go, girl!” Maar tegenwoordig zit ik er toch anders in. Nederland wordt momenteel getekend door ten minste zeven plagen: een wooncrisis, een klimaatcrisis, een vluchtelingencrisis, tekorten in de zorg, de sluiting van basisscholen in achterstandswijken, het Toeslagenschandaal, en de opkomst van rechts-populistische idiocie. Het land staat in de fik, en de kloof tussen arm en rijk wordt steeds groter. Ondertussen danst politiek Den Haag op de vulkaan: drie maanden na de verkiezingen hebben we nog steeds geen regering.* Wel veel gedoe over Sigrid Kaag en een autogordel…

Belastingadviseur is op zich een eervol beroep

Tegen deze achtergrond ben ik toch minder enthousiast over torenhoge beloningen voor fiscalisten. Niet dat ikzelf ooit een loonsverhoging heb afgewezen (eerlijk is eerlijk). Echter, dit betekent niet dat ik geen bedenkingen mag hebben bij een sector die met het “optimaliseren” van de belastingpositie van multinationals en de megarijken, miljoenen binnenharkt. En vergis je niet: EUR 200.000 is voor een partner bij een groot kantoor niet heel veel, maar voor een gewone sterveling natuurlijk wel. En begrijp me niet verkeerd. Belastingadviseurs spelen een belangrijke rol binnen onze maatschappij. De belastingwetten zijn te moeilijk – dit is geen controversieel standpunt – en zonder adviseurs zou het belastingstelsel binnen een maand vastlopen.

Fiscaal verzet is te soft

Maar naast alle brave vakgenoten is nog steeds sprake een fiscale klasse die ongewenst gedrag vertoont en gelooft in exorbitante zelfverrijking. Ze zullen het nooit zeggen maar hun devies luidt nog steeds: “Pakken wat je pakken kunt, omdat we het wáárd zijn en omdat het kan.” Wolven in schaapskleren, die zich kapot lachen om criticasters (waaronder Artikel104.nl) die zich laten afschepen met deelname op een panel of een plaatsje op een ethical board zonder tanden. Overigens moet ik altijd fronsen om de logica dat topmannen miljoen moeten krijgen omdat “de beste mensen niet bereid zijn om tegen een lagere vergoeding te werken”. Dit laatste is ongetwijfeld waar, en laat zien dat stakingsbereidheid inderdaad wonderen doet voor de beloning. Ik zou alleen willen dan mensen lager op de maatschappelijke ladder deze wijze les vaker ter harte zouden nemen. Het zou een hoop ellende voorkomen.

Visies op het belastingrecht

Uiteindelijke komt het neer op twee vragen. Zie je belastingen als de gecodificeerde solidariteit binnen de Nederlandse samenleving, waar fiscalisten met oog voor de maatschappij advies geven? Of zijn ze een grijparm waarmee je een glimmend ‘Rolexje’ kunt winnen, op de fiscale kermis? Nu het debat over dubbele petten min of meer passé is, voorspel ik dat het scheiden van de schapen en de wolven – ook wel: de ‘dubbele tongen’-problematiek – de nieuwe bron van fiscaal ethische massahysterie wordt. En wat mij betreft is dat helemaal prima. De bijdrage van de fiscale sector aan het dichten van de Nederlandse kloof zou vele malen groter kunnen zijn.

Burgers moeten zelf de kloof dichten

Ik snap dat het toevoegen van waarde beloond mag worden, maar niet als deze “waarde” vooral bestaat uit het “besparen” van belasting oftewel het wegnemen van gemeenschapsgeld. Als ik zo’n horloge zie, denk ik in die gevallen niet: “Wow, wat ben jij toch succesvol!” Maar: “Ugh, wil ik jou nog wel kennen?” Zelf hang ik zeker niet aan de bedelstaf. Toch wil ik er met klem op wijzen dat EUR 15.000 voor veel mensen letterlijk een jaarinkomen is. De inkomens- en vermogensongelijkheid in Nederland is wat dit betreft groot, en ik heb niet de indruk dat mijn vriendinnetje hier ooit bij stil heeft gestaan. Een Hele Dure Horloge is een symbool; maar waarvan? Niet een verfijnd sociaal geweten en bezorgdheid om de armoedeproblematiek, vermoed ik (tenzij het tegendeel uiteraard bewezen is).

Tijd voor nivellering

In een toespraak uit 1990, maakte Thatcher (die ik in bepaalde opzichten wel haast moet bewonderen) de volgende opmerking over een voorstel voor het verminderen van inkomensongelijkheid: “he [de indiener – AFG] would rather that the poor were poorer, provided that the rich were less rich. … What a policy!” Vermoedelijk is dit geen acurate weergave van het voorgestelde beleid, maar een knap staaltje framing. Voor mij is ‘nivelleren’ in elk geval geen vies woord. Wat mij betreft wordt iedereen rijker, mits de kloof afneemt. Als het inkomen van de armen met 200% stijgt en dat van de rijken met 10%, vind ik het best. Een zichtbare verkleining van de kloof is cruciaal voor de sociale cohesie. Anno 2021 laat nivellering zich daarom niet af doen als een vagelijk rancuneuze linkse hobby.

Kantoren, tijd voor actie!

Het is absurd dat er in Nederland burgers zijn die met de beste wil van de wereld aan het einde van het loon een stuk maand overhouden. Het is naïef om te denken dat de overheid dit probleem gaat oplossen. Burgers zullen zélf actie moeten ondernemen tegen ongelijkheid; dit geldt voor iedereen, aan beide kanten van de kloof.

Dagploeg / Nachtploeg

Iedereen kan hieraan bijdragen, maar ik beperk me nu tot de rol van de belastingadvieskantoren (lees: de partners van die kantoren, die het beleid maken). Zij kunnen een wezenlijke bijdrage leveren bij het verkleinen van de kloof. Niet met mooie woorden en deugpronken op LinkedIn, maar door daad bij woord te voegen en de laagbetaalde mensen, die bijdragen aan het succes van het kantoor, gewoon meer te gaan betalen. En nee, ik doel nu niet de werkstudenten maar op de flexibele schil (bah… wat een begrip) van mensen die via bureaus worden ingehuurd: de schoonmakers en cateringmedewerkers voorop. Zij werken vaak op basis van 0-urencontracten tegen een zeer lage beloning en hebben weinig bestaanszekerheid. Het heeft mij altijd verbaasd hoe beide zijden van de kloof elkaar dagelijks ontmoeten in de kantoren, zonder echte interactie. Let wel, het is de dagploeg (advocaten en fiscalisten) die de nachtploeg (schoonmaker) meestal negeert – niet anders om. We leven langs elkaar heen, en dat is – ik zal er geen doekjes om winden – klooftechnisch volstrekt onacceptabel.

Gun alle (de facto) medewerkers een vast contract

Daarom de volgende oproep. Beste partnergroep, beloon jezelf vooral vorstelijk maar pas nadat deze mensen aan de andere kant van de kloof vaste contracten hebben gekregen tegen een eerlijke loon en representatie in de ondernemingsraad. Is dit revolutionair? Jazeker. Niemand zei dat het dichten van de kloof makkelijk is. Stel deze mensen instaat om een fatsoenlijk huis te vinden, op vakantie te gaan en te sparen. En ja, dit is duur en leidt tot een lager partneraandeel. But so bloody what? Wie zich een horloge van 15k kan veroorloven, kan ook de helpende hand uitsteken naar een alleenstaande vader op bijstandsniveau.

En als dit alles geregeld is, zal ik de eerste zijn die klokjes komt bewonderen.

***

* Gelukkig wel twee lichtpuntjes: Caroline van der Plas en Sylvana Simons. Totaal andere vrouwen, maar een minderheidskabinet bestaand uit BBB en BIJ1 lijkt mij oprecht een goed idee.

Foto door Ger and Audrey via Flickr.com onder Creatie Commons licentie.
Let op: dit verhaal is zwaar geanonimiseerd.