In het Financieele Dagblad van 8 november 2020 las ik een opinie van Arthie Schimmel, over de omgang met maatschappelijke thema’s bij de universitaire opleiding belastingrecht. Deze alumna van de Universiteit Leiden schrijft: “het zou me een lief ding waard zijn geweest als er aan de universiteit meer gediscussieerd was over bijvoorbeeld maatschappelijk verantwoord fiscaal adviseren”. Ze is met andere woorden kritisch op de wijze waarop men binnen de Academie omgaat met fiscale ethiek. Deze opinie mag niet onbeantwoord blijven.

Op de website van het FD heb ik de volgende reactie gegeven op deze opinie. Er zijn trouwens ook wat andere reacties: in tijden van corona is reageren op LinkedIn, Twitter of bij de FD steeds meer het nieuwe borrelen… Hieronder mijn (korte) bijdrage:

Ik wil enkele nuances aanbrengen bij de opinie van mw. Schimmel. De afgelopen jaren was ik intensief betrokken bij het onderwijs over ‘fiscale ethiek’ (o.a. de maatschappelijke discussie over belastingontwijking en BEPS). Dit bij een aantal universiteiten en bij de beroepsopleidingen van meerdere (grote) kantoren en beroepsorganisaties. Er is in de praktijk steeds meer oog voor fiscale ethiek. Niet dat elke fiscalist staat te springen om een discussie over ‘fair share’ (er is een gezond wantrouwen van iedereen die meent de waarheid in pacht te hebben), maar fiscale ethiek staat anno 2020 wel degelijk op de radar van de sector.

In deze fase van het ethiekdebat is het belangrijkste wat mij betreft dat fiscalisten (hieronder schaar ik ook de studenten) een open discussie aangaan en bereid zijn om hun mening eventueel wat bij te stellen, naar ‘links’ dan wel naar ‘rechts’. Naast kennis van de verschillende actoren en invalshoeken, is het hebben van voldoende intellectuele bagage voor betekenisvolle reflectie van belang. Niet uit de heup schieten, maar op een respectvolle wijze een robuust en kritisch dialoog aangaan. Het debat is nu gepolariseerd; toch ligt de waarheid meestal ergens in het midden.

Tot slot, de wijze waarop fiscale ethiek het best onderwezen kan worden is – ik spreek nu op basis van geruime praktijkervaring – niet vanzelfsprekend. Het onderwerp is veelomvattend, controversieel en vraagt om een genuanceerde aanpak, waarbij er doorgaans beperkingen zijn aan de beschikbare tijd. Een combinatie van wetenschappelijke colleges en panels ‘uit het veld’ (ngo’s, adviseurs, BD, rechters, etc.) leidt vaak tot nuttige discussies (zowel bij studenten als professionals). Input vanuit andere disciplines – zoals van ethici, economen of politici – heeft eveneens meerwaarde. Feit blijft echter dat fiscale ethiek momenteel onderwerp is van een hevig maatschappelijk debat. Ik verwacht dat het thema zich de komende jaren wat zal uitkristalliseren. Maar de uitdaging is vooralsnog hoe om te gaan met een pluriformiteit van meningen. Er is in elk geval geen ‘one size fits all’-oplossing.

***

De afbeelding is afkomstig uit de film American Psycho (2000) over een moordzuchtige yup (Patrick Bateman) en zijn moordenswaardige yuppenvrienden. Een aanrader voor fiscalisten die willen weten hoe het NIET moet…