Naast hoofdredacteur van Artikel104.nl, ben ik – Anna Gunn – sinds een paar jaar ook docent fiscale ethiek. Dit staat op mijn LinkedIn-profiel en is dus waar. Maar wat is fiscale ethiek precies? Kun je haar definiëren? Deze vraag krijg ik wel vaker, en het antwoord is uiteraard: Jazeker!

Definitie: Fiscale ethiek is de zoektocht naar goed en kwaad gedrag binnen alle facetten van het belastingrecht.

Dit laatste omvat zowel het gedrag van belastingplichtigen en de Belastingdienst, maar ook bijvoorbeeld de overheid (wetgever), rechterlijke macht, belastingwetenschap, ngo’s en media (als er raakvlakken zijn met belastingen). Deze zoektocht draait om het identificeren, analyseren en afwegen van maatstaven voor gedrag, en het toepassen daarvan op fiscale casuïstiek in brede zin. Anders dan bij wetgeving kent fiscale ethiek geen definitieve, juiste oplossing (in een seculiere wereld is er geen fiscale-ethiek eindrechter); echter, dit wil niet zeggen dat alle oplossingen even overtuigend zijn. Het doel van een fiscaal-ethische analyse kan zijn om een dilemma op te lossen (knoop doorhakken) of om beter inzicht te krijgen in een bepaalde casus.

Nieuwe perspectieven

Fiscale ethiek nodigt ons uit om een casus vanuit nieuwe invalshoeken te bekijken, hetgeen overigens ook voordelen voor de juridische wetstoepassing (denk aan fraus legis maar ook aan de teleologische en wetshistorische interpretatiemethoden). Hoewel de definitie van Artikel104.nl vaak gezien wordt als de standaarddefinitie, is dit geen officiële definitie. Die is er namelijk niet om de simpele reden dat er geen finale arbiter is waar het gaat om de (seculiere) ethiek. Dit betekent dat iedereen die zich wil bezighouden met dit gebied (en die behoefte heeft aan een definitie – wat niet per se het geval zal zijn), zelf aan de slag moet/mag. Het tweaken van de standaardbenadering mag ook (met bronvermelding).

De meerwaarde van een definitie is wat mij betreft vooral om een afbakening en uitleg te bieden richting anderen (legalistisch ingestelde fiscalisten worden anders erg nerveus). Wie in de dagelijkse praktijk met ethische vragen te maken krijgt en een concreet dilemma moet oplossen, is de kwalificatie ‘fiscale ethiek’ een stuk minder relevant. Of laat ik het anders zeggen, een fiscaal ethisch probleem verdwijnt niet als er geen eenduidige definitie van fiscale ethiek is. Was het maar zo makkelijk!

***