Het is alweer twee dagen sinds de toespraak van premier Mark Rutte. Wie thuis moet zitten heeft de webcam inmiddels afgesteld voor het conferencen, er is massaal geklapt voor de #heldenindezorg, en de uit wc-papier gesponnen cocons van de binnenblijvers zijn bijna af.

Op mijn Linkedin-feed (die hoofdzakelijk bestaat uit belastingadviseurs, bedrijsfiscalisten en studenten) heerst een ‘Keep Calm and Carry On’ sfeer. Er is aandacht voor de fiscale corona-maatregelen van het kabinet, en niemand stoort zich aan de vele foto’s van thuiswerkplaatsen. Daarnaast veel tips van de optimisten en glas-half-vollers: zorg voor een gezonde tucht, ga niet in je pyjama achter de laptop zitten en bovenal: blijf lachen.

Moed moet!

Ik snap wel waar bovenstaande vandaan komt. Dit is niet het beste moment om in een collectieve depressie te schieten. Al deze kleine oproepen zijn strijdkreetjes in de oorlog tegen het virus. In het Engels heet zoiets whistling in the dark. Als er geen lichtpuntjes zijn dan maken we er zelf één. Maar dit is de stilte voor de storm. De plotselinge naastenliefde is hartverwarmend. Maar zal zij aanhouden? Wat als de huidige luctor et emergo-golf voorbij is en zelfs de Troost-tv is gaan vervelen? Als de muren op ons af komen en kinderen hun doodzieke ouders niet mogen zien? Skype is geen alternatief voor the echte leven. En God beware ons als het internet uitvalt.

Mijn grootste angst? Triage. Dat is dat medici, tegen de achtergrond van schaarste, moeten kiezen wie (en belangrijker: wie niet) te helpen. Ik las dat dit in Italië aan de orde is. Ik moet bekennen dat als het zou gaan om een familielid van mij ik alles uit de kast halen voor een plekje bij de schapen. Bedreigen zou te ver gaan, maar hinderlijk pleiten (wat ik HEEL goed kan) of zelfs een poging tot omkopen niet. Ik ben er niet trots op, maar bloed is dikker dan water. En wees eerlijk, wat zou u doen in het ergste geval? Vertrouwen op ‘omdenken’ en een zonnige dispositie?

Fiscale ethiek in perspectief gezet

Ik word soms gevraagd als docent, spreker of auteur over het onderwerp fiscale ethiek. Binnenkort voor het eerst op afstand, namelijk drie ethiek-colleges voor de University of Curacao. De trip gaat helaas niet door, maar digitaal lesgeven is aardig om een keer mee te maken. Op één van mijn ethiek-slides staat standaard iets over ethiek buiten de belastingsector. Meer specifiek verwijs ik altijd naar de ethische dilemma’s van advocaten, militairen en artsen. In deze beroepsgroepen is ethiek duidelijker ingebed dan bij de fiscalisten; ze heeft meer ‘handen en voeten’. Met de fiscale ethiek gaat het dezelfde kant op, maar laat duidelijk zijn: de ethische keuzes waar wij mee te maken krijgen zijn ver verwijderd van die van de artsen tijdens de pandemie. Ik zou hier een verhaal bij kunnen dichten (zo van: het is wél hetzelfde, maar dan op een ander abstractieniveau) maar dat ga ik niet doen. Vragen van leven en dood zijn van een andere orde dan het publiceren van betere jaarverslagen. Dit gezegd hebbende zou het vreemd zijn als de belastingsector zijn ethische reveille nu staakt vanwege de morele hoogspanning in andere sectoren. Fiscale ethiek is van onverminderd belang (maar ik zou niet willen dat Wobke en Wiebes er hun persconferenties mee begonnen).

Belastingsector schakelt snel – tegengas blijft belangrijk!

Overigens is het goed om te zien dat er vanuit de belastingsector snel geschakeld wordt. Ik heb begrepen dat sommige vakgenoten hun diensten om niet ter beschikking stellen of tegen een verlaagd tarief. Zo kunnen MKB/ZZP ondernemers makkelijker gebruik maken van de geboden faciliteiten. (Ter zijde, de maatregelen zijn tevens een bron van werk voor de sector, maar deze wat cynische observatie laat ik even voor wat ze is.)

Positief is daarnaast dat de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) al op 17 maart 2020 een reeks met mogelijke Nederlandse belastingmaatregelen en een overzicht van de fiscale en economische maatregelen in andere landen heeft opgesteld. Een aantal van de aangedragen Nederlandse opties is controversieel – ik noem de afschaffing van de vliegbelasting en het versoepelen van de substance eisen in de Vpb en de Dvb. Juist in deze moeilijke tijden is constructieve tegengas cruciaal. Dit betekent uiteraard niet het blokkeren van maatregelen (iedereen ziet dat haast nu geboden is). Echter, er is wel degelijk ruimte voor afspraken over latere evaluatie of de looptijd. Wat dit betreft ben ik blij dat de Europese Commissie toeziet op de toekenning van de verschillende steunmaatregelen. We weten niet hoe lang deze crisis gaat duren, maar in het kader van het hoofd koel houden heiligt het doel niet elke fiscaal middel. Het is daarom goed dat het woord “tijdelijk” veelvoudig terugkomt in de brief van de NOB. Laat het niet zo zijn dat wij, ingegeven door virologische paniek, toch maar wel de dividendbelasting afschaffen.

Steun de helden – óók als het geklap voorbij is

De afgelopen dagen is er terecht aandacht geweest voor het bijzondere werk van mensen in de zorg en het onderwijs, supermarktpersoneel en schoonmakers en het personeel in het ov, politie. Als fiscalist en stukjesschrijver mag ik thuis schuilen voor het virus. Bij een sporadisch bezoek aan de Dirk, loop ik opzichtig om de andere klanten heen en bij de kassa staan we netjes op intervallen van 1,5 meter (behalve de meneer die gisteren voordrong door in een van de gaten te springen). Het zijn anderen die voor mij de wereld draaiend houden. Voor hen niets dan respect.

Gisteren werd massaal geklapt voor onze helden. Ook bij ons in de straat. Zelfs de koning deed mee! Ik wil geen kniesoor zijn – de helden zijn inderdaad helden – maar ik moet erop wijzen dat veel van deze mensen in de afgelopen jaren (met wisselend succes) aan de Haagse noodklok hingen. Als voorbeeld geeft ik de acties in het onderwijs, vorig jaar (Artikel104.nl-verslag). De gesignaleerde problemen zijn echter in veel gevallen niet (helemaal) opgelost. Zodra het geklap voorbij is en corona – deo volente – van haar scherpe randen is ontdaan, stel ik voor dat er, indachtig het nieuwe heldendom, weer naar dit alles gekeken wordt. Want zoals een iemand gisteren op Twitter opmerkte: de zorg zit niet te wacht op applaus, maar op maskers, tests en handschoenen.

Tot slot

Enfin, ik hoop dat het goed gaat met iedereen die dit leest. Mocht u de komende dagen niets omhanden hebben, gastbijdragen blijven welkom.

***

Foto door Jennifer C. via Flickr.com onder Creative Commons.