We leven in interessante tijden. Naast de gebruikelijke sores als klimaatverandering en de toeslagen, is er nu: het coronavirus. U kent ‘t wel. De redactie van Artikel104.nl mag het huis niet uit, en vermaakt zich met de ochtendgymnastiek op omroep MAX en de prettig zalvende woorden van Wobke Hoekstra op Buitenhof. Het is wel de vraag hoe lang dit nog leuk blijft.
Niemand weet hoeveel mensen momenteel besmet zijn en de stress neemt toe. In het anders keurige Leiden wordt de sfeer een beetje grimmig. Echte paniek blijft uit, maar wie op straat de keel schraapt kan op boze blikken rekenen. Het drama ontvouwt zich bovendien snel. Vorige week woensdag ging ik – conform het toen geldende advies van het RIVM – nog per trein naar Tilburg om te filosoferen over fiscale ethiek. Zoiets is nu ondenkbaar (al betreft het zonder twijfel een vitale activiteit). Voor het eerst in jaren loopt mijn agenda leeg. O, en wat het handwassen betreft doe ik tegenwoordig denken aan het liefdeskind van Pontius Pilatus en Lady Macbeth. U ongetwijfeld ook.
Hamsteren
Eerst even iets over het hamsteren. Dat mensen, met het vooruitzicht van de virologische Armageddon, de eigen voorraden hebben willen aanvullen, is logisch. Mits terughoudendheid wordt betracht is enige voorbereiding zelfs wenselijk, zeker als er ouderen, kinderen of huisdieren in het spel zijn. Ik kan best een dag zonder eten, maar Tessa (mijn bretonse spaniel) ziet dit anders. Is dit niet precies waarom het kabinet ons stap voor stap laat wennen aan strengere beperkingen? Eerst moesten we thuiswerken, toen mochten we niet naar het terras, vervolgens gingen de scholen dicht… what next? De situatie is in elk geval ernstig te noemen. De gedachte dat medisch personeel straks moet kiezen wie te redden (en wie er dus dood gaat), is simpelweg niet te verkroppen. Dát zijn pas ethische dilemma’s!
Nu zijn we allemaal volwassen. We zitten niet te wachten om de (zorgvuldig gewassen) hand van de overheid. Nee, wij mondige burgers kunnen het zelf wel, zoals wel blijkt uit de plotselinge behoefte aan wc-papier en het feit dat ziekenhuizen worden geplunderd voor mondkapjes. Lege schappen wekken geen verbazing: de sterkste schouders hebben de boel vakkundig leeggeroofd. Als de bruine bonen op raken, verandert de nuchtere Hollander kennelijk in een supermarktpoema, vechtend om het recht op een schone bips. Het is kansloos gedrag en druist in tegen de maatregelen van het kabinet. Een maand geleden was hamsteren nog grappig, iets voor preppers en gierigaards bij de Albert Heijn. Dat is nu anders.
Staatssteun
Corona gaat leiden tot een toename van (fiscale) staatssteun. Staatssteun is in beginsel verboden, behalve in één van de gevallen onder artikel 107, lid 2, VWEU (de jure verenigbaar) of indien de steun is goedgekeurd door de Europese Commissie (EC). In een persbericht van 13 maart 2020 heeft de EC het volgende gezegd over staatssteun en corona (zie ook onder voor een Q&A):
State aid Framework Flexibility
The main fiscal response to the Coronavirus will come from Member States’ national budgets. EU State aid rules enable Member States to take swift and effective action to support citizens and companies, in particular SMEs, facing economic difficulties due to the COVID-19 outbreak.
Member States can design ample support measures in line with existing EU rules. First, they can decide to take measures, such as wage subsidies, suspension of payments of corporate and value added taxes or social contributions. In addition, Member States can grant financial support directly to consumers, for example for cancelled services or tickets that are not reimbursed by the operators concerned. Also, EU State aid rules enable Member States to help companies cope with liquidity shortages and needing urgent rescue aid. Article 107(2)(b) TFEU enables Member States to compensate companies for the damage directly caused by exceptional occurrences, including measures in sectors such as aviation and tourism.
Currently, the impact of the COVID-19 outbreak in Italy is of a nature and scale that allows the use of Article 107(3)(b) TFEU. This enables the Commission to approve additional national support measures to remedy a serious disturbance to the economy of a Member State. The Commission’s assessment for the use of Article 107(3)b for other Member States will take a similar approach. The Commission is preparing a special legal framework under Article 107(3)(b) TFEU to adopt in case of need.
The Commission stands ready to work with all Member States to ensure that possible national support measures to tackle the outbreak of the COVID-19 virus can be put in place in a timely manner. (In de Q&A is aangegeven dat de EC maatregelen binnen enkele dagen kan goedkeuren zie onder.)
De Europese Commissie geeft dus aan dat (a) corona-gerelateerde steun past binnen de reikwijdte van artikel 107, lid 3, VWEU (en dus kan worden goedgekeurd), en (b) dat zij voorvarend zal meedenken met lidstaten op het punt van de toekenning ervan. Binnen fiscale kringen heeft de EC de afgelopen jaren een tamelijk slechte reputatie gekregen als gevolg van o.a. het Starbucks-onderzoek (“de Commissie snapt er niks van”) en het gebruik van het steunverbod als middel tegen belastingontwijking. We zullen de komende weken en maanden een ander gezicht van de Europese Commissie zien, namelijk als effectieve crisismanager. Wat staatssteun betreft denk ik dat zij deze rol meer dan aankan. Juist nu de boel op scherp staat moet de eerlijke mededinging bewaakt worden. De ervaringen uit de financiële crisis komen ongetwijfeld van pas. Toen is het ook gelukt om de EU met behoud van het steunverbod door de storm te loodsen. Dat zal nu niet anders zijn.
Welbegrepen eigenbelang
Verschillende commentatoren hebben al opgemerkt hoe deze crisis de breuklijnen van de Nederlandse maatschappij begint bloot te leggen. Groepen die al zwak waren, worden extra hard getroffen. Het enige lichtpuntje (als ik het zo mag noemen) is dat het – mede gezien het besmettingsgevaar – in eenieders belang is om hier snel wat aan te doen. Hieronder twee aandachtspunten:
A) Voedselbank
In ons rijke en welvarende land zijn veel mensen toch afhankelijk de Voedselbank. Hamsteren is voor hen geen geruststellende optie. Sterker, ik heb begrepen dat de inhoud van de wekelijkse dozen met boodschappen direct getroffen wordt door het hamstergedrag van anderen. Dit is niet OK. Een gift doen aan de Voedselbank kan hier.
B) Dak- en thuislozen
Ik schrijf dit artikel vanuit mijn noodwerkplek, thuis in de woonkamer. Thuisquarantaine (of hoe dat heet) want er was sprake van een kuchje. Als verantwoorde burger volg ik de instructies van het RIVM, met een kopje koffie en naast een stapeltje hondenvoer (jazeker, zelfs in huize Gunn is gehamsterd*). Via de NOS-app kijken we hoe de economie instort. Voor dak- en thuislozen ziet de pandemie er anders uit: het is lastig binnen blijven als je onder een brug woont.
***
BIJLAGE: Q&A – EC
European Coordinated Response on Coronavirus: Questions and Answers
How can Member States support companies affected by the COVID-19 outbreak, in line with EU State aid rules?
– Financial support from EU or national funds granted to health services or other public services to tackle the Covid-19 situation falls outside the scope of State aid control. The same applies to any public financial support given directly to citizens. Similarly, public support measures that are available to all companies such as for example wage subsidies and suspension of payments of corporate and value added taxes or social contributions do not fall under State aid control and do not require the Commission’s approval under EU State aid rules. In all these cases, Member States can act immediately.
When State aid rules are applicable, Member States can design ample aid measures to support specific companies or sectors suffering from the consequences of the Covid-19 outbreak in line with the existing EU State aid framework. In this respect:
– EU State aid rules based on article 107(3)(c) TFEU enable Member States to meet acute liquidity needs and support companies facing bankruptcy due to the COVID-19 outbreak.
– Article 107(2)(b) TFEU enables Member States to compensate specific companies or specific sectors (in the form of schemes) for the damage directly caused by exceptional occurrences, such as those caused by the COVID-19 outbreak.
This can be complemented by a variety of additional measures, such as under the de minimis Regulation and the General Block Exemption Regulation, which can also be put in place by Member States immediately, without involvement of the Commission.
How long will it take for the Commission to approve supportmeasures planned by Member States?
The Commission put in place all necessary procedural facilitations to enable a swift Commission approval process, following the notification of national support measures by Member States. In particular:
– Decisions will be taken within days of receiving a complete State aid notification from Member States, where necessary.
– The Commission has set up a dedicated mailbox and telephone number to assist Member States with any queries they have.
– The Commission stands ready to provide templates based on precedent decisions on below possibilities to grant aid to companies in line with existing EU State aid rules.
Are there special rules applicable to particularly critical situations, such as the one currently experienced by Italy?
In case of particularly severe economic situations, such as the one currently faced by Italy, EU State aid rules allow Member States to grant support to remedy a serious disturbance to their economy. This is foreseen under article 107(3)(b) TFEU. The Commission stands ready to work with Italy on additional measures that may be needed on this basis.
The Commission’s assessment on whether other Member States would suffer for the same serious economic impact is ongoing. The Commission is constantly monitoring the situation across the EU, in close contact with Member States.
The Commission is preparing a special legal framework defining a concrete set of flexible support measures that could be applied on the basis of Article 107 (3)(b) TFEU in case of need. A similar framework was adopted in the past to address the 2008 financial crisis.
Foto: Een cluster zeemijnen uit de Tweede Wereldoorlog. (meer).
