Medio 2022 lanceerde VNO-NCW haar Tax Governance Code (TGC) voor het Nederlandse bedrijfsleven. De code bestaat uit zes onderdelen (zie onder) die een ondertekenend bedrijf onderschrijft en – dit is althans de bedoeling – uitvoert. Op de vooravond van een openbare bijeenkomst over de code bij het Ministerie van Financiën, alvast enkele gedachten en (uiteraard) wat suggesties voor verbetering.

Allereerst, de TGC is een onverdeeld goed idee. ‘Tuurlijk, het kan altijd beter en over de uitvoering door specifieke bedrijven kan verschillend gedacht worden. Maar het simpele feit dat de werkgeversorganisatie na jaren van kritiek op het fiscale gedrag van bedrijven daadwerkelijk iets doet, is echt alleen maar goed. De code geeft bovendien invulling aan de Sustainable Development Goals (SDGs) van de Verenigde Naties – iets dat (a) inspirerend is maar (b) bijna niemand weet. Zelf ben ik TGC-fan van het eerste uur (zie bijvoorbeeld mijn bijdrage aan de 2021 Essaybundel over de code, samen met mijn broer Thom Gunn). In het afgelopen jaar heb ik als een officieuze ‘code-ambassadeur’ colleges, werkgroepen en presentaties verrijkt met de blijde boodschap van VNO-NCW. Vanzelfsprekend steeds met wat kritische noten en reflectieve kanttekeningen, maar wel – dat was althans de bedoeling – met gepast enthousiasme. Progressief fiscaal Nederland pleit al jaren (zo niet decennia) voor meer eigen verantwoordelijkheid aan de zijde van het bedrijfsleven en aandacht voor de fair share-thematiek. Als er dan zoiets voorbij komt als een TGC, is het zaak om er bovenop te springen en dus niet op moreel veilige afstand gaan staan zwaaien vanaf het perron. 

Praktijkvoorbeelden essentieel

Welnu. Het slechte nieuws is dat het verspreiden van de evangelie van de TGC erg stroef verloopt. Als ik studenten, natuurlijk mijn niet-fiscale vrienden en familie, en zelfs belastingadviseurs (!) mag geloven is de code ‘nietszeggende window-dressing’ of ‘goedbedoelde tijdsverspilling’ met ‘echt totaal geen enkele meerwaarde’. Geloof me, dit ligt niet aan hoe ik het verhaal vertel. Het ontbreken van een harde monitoring en sancties is een terugkerende klacht (‘slager die het eigen vlees keurt’). In bepaalde contreien leeft het beeld dat de code voor 99% een papieren exercitie is: ‘bedrijven veranderen hun gedrag niet’ en ‘er wordt geen euro extra belasting betaald’. Overigens zijn er hele volksstammen – zelfs bij de belastingexperts – die nog nooit van de code gehoord hebben. En voor zover ze dat wel hebben is er enorme weerstand bij het ‘uitrollen’ van de code bij (met name) het MKB, want: ‘voor de bakker op de hoek is het niet relevant’. Nu heb ik zeker begrip voor de bakker-op-de-hoek benadering. Echter, ik ben dit argument tegen de TGC ook tegengekomen bij kantoren die wel degelijk forse MKB-bedrijven onder hun hoede hebben.

De ambitie van VNO-NCW is dat de laatste groep zich bij de code aansluit. Anders dan bij veel ESG-achtige initiatieven, is de TGC bijvoorbeeld gewoon in het Nederlands verkrijgbaar en kan VNO-NCW (als auteur van de code) gratis authoritatieve ondersteuning bieden bij de toepassing.

Hoe meer bedrijven te betrekken?

Maar goed. Ik zal u mijn frustratie verder besparen. Wel heb ik drie suggesties gericht op het beter landen van de TGC in de praktijk. 

1. Andere naam
   Wijzig de naam ‘Tax Governance Code’. Ze raakt de juiste kernwoorden niet en is bovendien in het Engels. Als alternatieven (die gelijktijdig kunnen worden ingezet): ‘Praktische handvatten belasting en maatschappij’ of ‘Uniform Dutch ESG Tax Standards’ (UDETS).
   
   
2. Toon praktijkgevolgen
   Laat zien welke daadwerkelijke dilemma’s bedrijven aan de hand van de code hebben opgelost. Wat hebben bedrijven concreet gedaan of gelaten vanwege de code? Welke belastingparadijzen zijn vermeden? Hoeveel extra euro’s zijn er naar de staatskas gegaan? Dergelijke vragen moeten zeer duidelijk (en eerlijk) worden beantwoord en gepubliceerd. Pas dan is het mogelijk om studenten, journalisten en andere critici te overtuigen van de daadwerkelijke meerwaarde van het initiatief van VNO-NCW.
   
   
3. Voorbeelden (midden/klein) MKB
   Toon de meerwaarde van de TGC voor het MKB. En dan dus niet in abstracto – ‘het is een kwestie van maatschappelijke verantwoordelijkheid’ – maar concreet. Wat betekent de TGC voor de relaties met werknemers, klanten en andere stakeholders? Kan de TGC bijdragen aan een goede relatie met de fiscus? Zo ja, hoe? Welke andere concrete voordelen heeft het eigenlijk voor ondernemingen voor wie reputatieschade geen driver is (lees: bijna alle ondernemers in Nederland)?

Het hebben van de concrete voorbeelden buiten de kringen van de ‘grote jongens’ (zoals de AEXers) zal m.i. doorslaggevend zijn voor het uiteindelijke succes van de TGC. Want al is ondergetekende nog zo enthousiast, een ambassadeur uit eigen kring zal meer overtuigingskracht hebben.

***

Over de Tax Governance Code

De onderdelen van de code

1. Deelnemers hebben een duidelijke belastingstrategie en -principes die ze omarmen. Deze strategie wordt ook gepubliceerd t.b.v. stakeholders en geldt voor alle onderdelen van de groep.
2. Er is een duidelijke governancestructuur met de board in de hoofdrol en bijvoorbeeld audits op de naleving.  
3. Fiscale naleving; de deelnemers houden zich aan de letter én de geest van de (lokale) belastingwetten.
4. Bedrijfsstructuur; de deelnemers maken alleen gebruik van structuren die worden gedreven door commerciële overwegingen, die passen bij de bedrijfsactiviteiten (mét reële aanwezigheid), en maken geen gebruik van belastingparadijzen voor belastingontwijking.
   Aanwezigheid in ‘tax havens’ kan alleen als dat ook echte economische betekenis heeft bijvoorbeeld voor de afzet of productie van producten en diensten.
5. De relatie met (lokale) belastingautoriteiten is gestoeld op wederzijds respect, transparantie, vertrouwen en constructieve samenwerking.
6. Deelnemers zijn maximaal transparant, bijvoorbeeld over welke belastingen per land worden betaald en van welke tax-incentives gebruik is gemaakt. De onderneming publiceert ook regelmatig informatie over de belastingstrategie.

***

Foto via FLickr.com door Jixi Yuan onder Creative Commons licentie.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.0/