Vorige week verscheen een officiële Essaybundel (onder redactie van Hans Gribnau) over de voor- en nadelen van het opstellen van een Nederlandse ‘tax governance code’. Samen met mijn broer, Thom Gunn, heb ik een bijdrage mogen leveren aan dit project (hoofdstuk 13).

Tax Governance Code: Essaybundel

Ten tijd van schrijven had ik niet helemaal scherp hoe eervol het is om aan zoiets te mogen meedoen. Veel van de ideeën die we in het stuk opperen zijn de afgelopen jaren in enigerlei vorm verschenen op Artikel104.nl. Hoewel ik niet zou willen pretenderen dat alles origineel is (er is tenslotte niets nieuws onder de zon), denk ik dat onze reflectie op a) de wenselijkheid van een code, en b) de denkelijke inhoud ervan, enige meerwaarde heeft. Dit stuk is een gereedschapskist waaruit men – met een beetje geluk – één of twee punten zal halen om de discussie verder te brengen.

Het geheel is inmiddels naar de Tweede Kamer. Ik ben benieuwd welk vervolg het krijgt (en hoop vanzelfsprekend op Kamervragen over ons verhaal, het liefst van Renske Leijten die overigens genoemd wordt). Hieronder alvast twee van mijn favoriete passages uit ons eigen stuk.

***

Blijf kritisch: code is niet per se een goed idee

“Vooropgesteld, wij delen de opvatting dat een ‘tax governance code’ meerwaarde kan hebben, zowel voor de bevordering van zelfregulering als voor het verbeteren van het fiscale imago van Nederland en – langs deze omweg – het vestigingsklimaat. Tegelijkertijd is er reden om kritisch te blijven. Als het beeld ontstaat dat de fiscale moraliteit voortaan is uitbesteed aan de commerciële lobby, dan zal dit weinig bijdragen aan het publieke vertrouwensherstel. Daarnaast zitten veel belastingplichtigen niet te wachten op vage, buitenwettelijke normen als alternatief voor gedegen wet- en regelgeving. Het opstellen van een code is daarom geen vrijblijvende ‘stap in de goede richting’ zonder nadelen of risico’s. Critici moeten serieus worden genomen, zelfs als dit leidt tot af-/uitstel van het voorliggend initiatief. Dit neemt niet weg dat alle individuen die zich inspannen tegen belastingontwijking – van de ambtenaren tot de medewerkers van ngo’s en bedrijven – waardering verdienen.”

Code is geen alternatief voor wet- en regelgeving

“Het is wat ons betreft helder dat de overheid een constructieve rol zou kunnen spelen bij de totstandkoming van een code, en dat zij deze rol – al dan niet in overleg met stakeholders – op verschillende manieren kan vormgeven. De vraag rijst echter of het tevens wenselijk dat de overheid op dit moment het voortouw neemt bij het ontwikkelen van een code. De maatschappelijk discussie over zelfregulering is geenszins vastgelopen of afgerond. Zoals hierboven al werd aangegeven, zijn er bovendien al initiatieven gaande omtrent dit onderwerp. Zelfregulering is in de kern een private kwestie: een bedrijf heeft de keuze om een code onderschrijven. Voor zover een forum geboden wordt voor de verschillende stakeholders – bedrijven, ngo’s, wetenschap, etc. – om zelfregulering te bespreken, juichen wij dit toe: een dergelijk forum bestaat nog niet. Tot op zekere hoogte kan zelfregulering een nuttige toevoeging zijn aan wetgeving, ons inziens vooral wanneer het als ondersteuning dient (en niet als substituut). Echter, het is onwenselijk dat bindende, democratisch gelegitimeerde wet- en regelgeving en het daaraan ten grondslag liggende politiek-publieke debat, volledig worden vervangen door vrijwillige private codes, waarop geen politieke controle is. Voor het vertrouwensherstel moet de naleving van de code in elk geval wordt gemonitord.”