Op 10 december 2017 (internationale dag van de mensenrechten) organiseert Amnesty International een nationale schrijfmarathon voor tien gewetensbezwaarden (o.a. in Tsjaad, Madagaskar, China en zelfs Finland). Het gaat om protestbrieven gericht aan de overheden – “I respectfully request you ensure proper treatment of…” – en om kaarten voor hun ongelukkige slachtoffers.* Ook in huize Gunn zal een schrijfsessie plaatsvinden, met catering én een speelhoek voor eventueel meegekomen kinderen. We zijn op alles voorbereid.
Ik was op zoek naar een excuus om mijn huiskamersessie op Artikel104.nl te pluggen. Enigzins tot mijn eigen verbazing, realiseerde ik mij toen dat de thematiek van mensenrechten juist voor fiscalisten relevant is. Misschien is het bruggetje tussen tax en torture toch niet helemaal spurieus! Philip Baker QC, zeker niet de minste, heeft hier bovendien ook veel over geschreven, o.a. in European Taxation (voorbeeld). In meerdere landen wordt het belastingrecht ingezet als stok om dissidenten en andere lastpakken mee te slaan: denk aan excessieve tarieven (de facto onteigening) of het oneigenlijk gebruik van fiscaal-strafrechtelijke bevoegdheden. Wij moeten ons gelukkig prijzen dat wij leven in een land waar in Grondwet bepaald wordt dat belastingen uit kracht van een wet geheven worden. Het legaliteitsbeginsel van artikel 104 GW is van fundamenteel belang voor de rechtsbescherming van burgers en behoort naar mijn idee tot de kernbepalingen van het Nederlands mensenrechten-recht.
Big Belastingdienst is watching you!
Een paar maanden geleden verzorgde Baker de Maarten Ellis-lezing bij het International Tax Center van de Universiteit Leiden. Het ging over de gevaren van fiscale controle/handhaving post-Panama Papers. De afgelopen jaren was veel aandacht voor de problematiek van belastingontwijking en -ontduiking. Een van de verdiensten van het BEPS-project is dat overheden vaker, proactiever en meer gestroomlijnd samenwerken bij informatie-uitwisseling. Dat is zeer belangrijk waar het gaat om het voorkomen van malafide gedragingen (fraude, witwassen) en voor het identificeren van mismatches en andere fiscale problemen. Maar elke dag groeit de hoeveelheid aan digitale informatie over belastingplichtigen maar – Baker vraagt hier terecht de aandacht voor – hoe zit het met het safeguarden van bijvoorbeeld de privacy? Deze vraag rijst bij bedrijven (vgl. country-by-country reporting, automatische uitwisseling van tax rulings), maar tevens bij de omgang met persoonsgegevens van individuele burgers (vgl. het datalek dat medio 2017 geconstateerd werd bij de Belastingdienst; zie Das Kapital). Via het belastingstelsel beschikt de Staat over een schat aan informatie over elk van ons. Het onderbroekenverzamelen van de Oost-Duitse Stasi is er niets bij!
Weet u over welke informatie de overheid over uw persoon bezit en waarvoor zij deze gebruikt? Ik in elk geval niet en ik begin me daar zorgen over te maken. Want wie controleert de belastingcontroleur? Bovendien zou een verstandig mens zich af moeten vragen welke technische waarborgen er zijn tegen diefstal van data of onnauwkeurigheden in bestanden en databases. Volledigheidshalve wijs ik erop dat enige informatie hierover te vinden is op de website van de Belastingdienst (hier). De geruststellende boodschap dat de fiscus mijn gegevens alleen gebruikt voor het doel waarvoor ik ze heb achtergelaten, biedt helaas weinig bescherming tegens hackers of een overijverige inspecteur die besluit dat mijn financiële positie maar eens in de openbare ruimte besproken moet worden. (Spannend zal dat laatste niet in mijn geval zijn want ik heb de kernpunten al eerder vrijgegeven (hier)).
Rechtsbescherming vergt doorlopende waakzaamheid
Ik heb veel – sommigen zeggen: té veel – vertrouwen in de Nederlandse overheid en in de Belastingdienst. Want laten we wel wezen, we leven hier niet in de Soviet Unie of Noord Korea. Evengoed is het zaak om heel kritisch te zijn over alles wat te maken heeft met het verzamelen, verwerken en delen van persoonsgegevens (zie: De Correspondent). Privacy is niet voor niets een mensenrecht en we moeten het er dus over blijven hebben. De brieven die we op 10 december gaan schrijven, gaan niet over belastingen. Toch zijn de mensenrechten ook in fiscaal verband essentieel: de brave new world van BEPS mag niet uitdraaien op een Brave New World á la Aldous Huxley. Wat extra aandacht voor het fiscale mensenrechten-recht is geen overbodige luxe.
***
* Amnesty International heeft de reputatie grondig te zijn bij het uitzoeken van casussen, dus ik heb het vertrouwen dat we niet in de weer zijn voor IS-strijders, pedofielen of de ontduikers van bronheffingen.
Foto: de poster die nu in het raam hangt; het adres heb ik met het oog op mijn privacy weggehaald. Mochten er vakbroeders zijn die op 10 december 2017 een kaart willen schrijven of een brief: jullie zijn welkom! Stuur even een email naar: anna@artikel104.nl.
