Het is een goed bewaard geheim dat ondergetekende twee nationaliteiten heeft: de Britse en de Nederlandse. Ik ben ooit met de eerste begonnen maar verzocht in 2003 om de tweede, “voor het extreem onwaarschijnlijke geval ze toch ooit de EU verlaten (hahaha)”. Sinds Brexit, ben ik erg content met mijn Nederlanderschap: mij jaag je niet zomaar uit de Unie.
Ik ben, al zeg ik het zelf, goed ingeburgerd. Alle identitaire cliches uit het Koningslied kan ik feilloos plaatsen. Tegelijkertijd blijf ik in bepaalde opzichten zeker Brits. In het kopje gaat eerst de melk en pas dan de (sterke) thee, en voel me aangesproken door de nieuwste promofilm van Tourism Australia (“… YES!! when everythings a test, call your besties ‘cross the ocean…”). Dit jaar heb ik bovendien naar de Queen’s Speech gekeken, genietend van de stichtende woorden van Elizabeth II. Het Leitmotiv was ‘kleine stappen’. Onder verwijzing naar Neil Armstrong en Jesus Christus wees hare majesteit ons erop dat een groot resultaat meestal het product is van veel kleine stappen en niet van enkele grote sprongen. Rome wasn’t built in a day.
Eerste lustrum van Artikel104.nl: Vijf jaar fiscaal activisme.
Zelf sta ik niet bekend om mijn geduld. Maar ik ben wel een volhouder, getuige Artikel104.nl, dat in 2020 het eerste lustrum viert (!!) Wie had het gedacht? Laatst grasduinde ik wat door de oudere stukken op deze site. Een deel daarvan is nog actueel (m.n. ethiek en metafiscaliteit) maar andere stukken zijn gelukkig wat achterhaald. Wij hebben bijvoorbeeld meerdere jaren campagne gevoerd voor de publicatie van APA/ATR, iets wat nu – onverwacht, maar mede dankzij ons (denk ik) – werkelijkheid is geworden. Rulings met een internationaal karakter worden nu anoniem gepubliceerd op de website van de Belastingdienst. Een ander thema dat nu achterhaald is, is staatssteun. In 2015 was dit nog een onderbelicht gevaar waar wij de fiscale mensheid voor wilden waarschuwen. Anno 2020 ligt dit totaal anders: na Starbucks, Apple, etc. beginnen fiscalisten staatssteunmoe te worden. Ik sluit niet uit dat er nog sweetheart deals te krijgen zijn (wellicht bij een snaakse inspecteur die kantoor houdt in een Yurt op Texel). Maar aannemelijk vind ik het niet. De tijden zijn veranderd.
Een sector in flux moet het CAF van het koren gaan scheiden. Op naar de wederopbouw van de Belastingdienst!
Het belastinglandschap anno 2020 is volatiel, misschien zelfs meer dan in 2015. De deliverables van het BEPS-project zijn zoals we weten al lang en breed opgeleverd, maar dat wel met meer spinoffs dan Star Trek: The Original Series. ATAD, DAC6, C-by-C reporting en zo’n beetje alles wat te maken heeft met de digitale economie… het tegengaan van belastingontwijking is nog zeer actueel. In het fiscale multiversum spelen daarnaast veranderingen qua nationale wetgeving, jurisprudentie en verschuivingen in de uitvoeringspraktijk. In Nederland ligt de Belastingdienst, die eigenlijk een stabiele, constante factor zou moeten zijn, onder vuur. Het loopt écht niet goed (bijv. hier, hier, hier). We weten wat er op systeemniveau misgaat: te weinig goed opgeleide mensen, krakkemikkige ICT en bestuurlijk falen. De diagnose is al jaren geleden gesteld. Waarom lukt het dan niet om een remedie te vinden? De relatie tussen de Belastingdienst en burgers is ontzettend belangrijk. Vergeet ‘leuker’, wij willen een Belastingdienst die zorgvuldiger en duidelijker is, en die sneller zekerheid geeft aan gewone mensen. Iets zegt me dat Unilever, met haar Zuidasadvocaten en het telefoonnummer van Mark Rutte, met aanzienlijk meer egards ontvangen wordt dan de gemiddelde toeslaggenieter.
Dan liever Menno.
De CAF-affaire leidde in december 2019 tot het vertrek van staatssecretaris Menno Snel. Moeten we hier blij mee zijn? Ik vraag het me af. Als er een briljante opvolger is, prima. Maar als het wéér iemand is die de beste bedoelingen heeft maar niet veel verder komt, dan zeg ik: laat maar. Dan liever Menno. De wederopbouw van de fiscus en het herstel van het publieke vertrouwen zijn typisch zaken waar alleen veel kleine stapjes zullen helpen. Het laatste wat we nu nodig hebben is een staatssecretaris die zich eerst maanden lang moet inlezen. Het is trouwens wachten op het volgende drama. Krijgen we dan weer een nieuwe Stas? En daarna nog een? Nee, laat Snel nu zijn eigen puinhoop opruimen.
Wie klimt er door de open luiken van de NOB?
Wie in 2019 eveneens een kleine – maar mijns inziens belangrijke – stap zette was de NOB (Nederlandse Orde van Belastingadviseurs). In progressieve kringen is de NOB controversieel. Zij is een vrij rechtse organisatie met onder haar leden de nodige vestigingsklimaatfundi’s. Het was niet voor niets dat de Tax Free Tour (een busreis door de fiscale hart van Amsterdam) in 2016 onder meer langs het hoofdkantoor van de NOB reed (hieronder enkele foto’s uit de oude doos).
De Tax Free Tour gaat per dubbeldekker. Je kon je gratis inschrijven, ook als fiscalist. De Tour is georganiseerd door Action Aid – een van de belangrijkste ngo’s die zich met belastingen bezig houdt – om op ludieke wijze ruchtbaarheid te geven aan de BEPS-thematiek en Nederland belastingparadijs. 
Er was ook een wedstrijd gaande; een prijs voor de grootste belastingontwijker. De NOB was ook genomineerd (maar heeft niet gewonnen). Het ging m.n. over de rol van de NOB als lobbyfabriek voor multinationals en indoctrinatiemachine van jonge belastingadviseurs (lees: te weinig ethiek in de SOB-opleiding anno 2016). 
Informatiekrant over de Tour. Ik geloof dat we langs een trustkantoor rijden, maar ik kan me vergissen. 
Dit is de route van de Tour. We zijn langs verschillende locaties gegaan: trustkantoren, Deloitte en PwC, hert IBFD, de Zuidas, etc. 
In de bus wordt toelichting gegeven over de verschillende fiscale locaties. Dit gebeurde uiteraard vanuit het specifieke perspectief van Action Aid. Echter, er zijn geen onwaarheden verkondigd (wel soms kort door de bocht + weinig context). 
Artikel104.nl maakt uiteraard nette aantekeningen voor het verslag. Er waren meerdere journalisten, maar ik vermoed dat ik de enige undercover fiscalist was. Tijdens de Tour heb ik opzettelijk stil gehouden. 
Zoals u ziet was de Tour ook erg leuk (mede dankzij een constante stroom van stroopwafels, zie het verslag). In mijn herinnering waren er trouwens wel wat andere deelnemers. Geen idee waar die gebleven zijn… 
Deze foto is genomen bij de Zuidas. Ook hier werd uitleg gegeven over de rol van de Zuidas bij belastingontwijking, o.a. brievenbussen maar ook de betrokkenheid van de Big Four en andere adviseurs. De megafoon was niet strikt gezien nodig, maar levert wel een leuk plaatje op. 
Weer op de Zuidas. Ik weet echt niet wie deze foto heeft genomen. Het was erg koud buiten en jammer genoeg zijn we geen vakbroeders tegengekomen. Mijn blik houdt het midden tussen ongeloof en onderkoeling. 
Hier een beter plaatje van de dubbeldekker. Deze foto is bij station Sloterdijk genomen. Mijn Britse roots waren uiteraard erg blij met het vervoer.
In bepaalde kringen wordt de NOB vooral in verband gebracht met agressieve tax planning en de onwenselijke belastinglobby. De broepsopleiding van de SOB is dan een kwaadwillende versie van Hogwarths, alwaar de kleine fiscalistjes (die tijdens de studie al geindoctrineerd zijn door hoogleraren met dubbele petten) de fijne kneepjes van de duistere fiscalistenkunst leren. Het is allemaal wat overtrokken.
Begin 2019 sloeg de Orde immers een nieuwe koers in, gericht op meer openheid en een grotere bijdrage aan het maatschappelijk debat. Om daad bij woord te stellen riep men de zogeheten ‘Nieuwspoortsessies’ in het leven, alwaar leden van de NOB en externe sprekers aandacht vragen voor actuele fiscale thema’s (o.a. het wetsvoorstel excessief lenen en de toekomst van box 3). Ik heb twee van de drie sessies bezocht. Hoewel er ruimte is voor verbetering (een grotere deelname vanuit het maatschappelijk middenveld zou goed zijn – iets wat de NOB slechts in beperkte mate zelf in de hand heeft), stemt het initiatief mij hoopvol. Zou het niet prachtig zijn als er over een jaar een goed functionerend forum is ontstaan, waar de stakeholders in het belastingdebat elkaar kunnen treffen? Niet alleen in relatie tot de BEPS-thematiek, maar voor alle fiscale deelgebieden. Critici als ondergetekende pleiten al enige tijd voor een beter (d.w.z. robuster en eerlijker) debat over belastingen. Zouden de Nieuwspoortsessies het begin kunnen zijn van de volgende kleine stap?
Nieuwjaarswens 2020
Het is duidelijk: 2020 wordt een roerig jaar voor de inwoners van belastingland. Het is tijd voor vernieuwing, bezinning, ethisch reveil en frisse wind. Wie zal de uitdaging aangaan? Waar het gaat om fiscale hervormingen, de wederopbouw van de Belastingdienst en het groeiend fiscaal ethisch besef moeten we ambitieus zijn. Mijn wens: 2020 zou een jaar moeten zijn van hoge standaarden en van het lef dat nodig is om deze te verwezenlijken. Hier bij Artikel104.nl hopen we een bijdrage te kunnen leveren met onze columns, artikelen, optredens op conferenties, interviews en uiteraard de gebruikelijke feesten en partijen.
Tot slot, in de afgelopen vijf jaar heeft Artikel104.nl de nodige steun gehad van een groot aantal mensen. Wij doen niet aan namen en shamen, but you know who you are. We wensen iedereen een heel gelukkig Nieuwjaar toe, mede namens redactiehond Tessa. Proost!
Foto door ajps2 via Flickr.com onder Creative Commons licentie.
